TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN PARA BİRİMİ HAKKINDA KANUN
KANUN NO : 5083
YÜRÜRLÜK : 31.01.2004 |
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi
Madde 1- Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi Yeni Türk Lirasıdır. Yeni
Türk Lirasının alt birimi Yeni Kuruştur. Bir Yeni Türk Lirası (YTL) yüz Yeni Kuruşa
(YKr) eşittir.
Bakanlar Kurulu, Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruşta yer alan yeni ibarelerini
kaldırmaya ve uygulamaya ilişkin esasları belirlemeye yetkilidir. 1
Türk Lirası ile Yeni Türk Lirası arasında değişim oranı ve Yeni Kuruşa tamamlama
Madde 2- Türk Lirası değerler Yeni Türk Lirasına dönüştürülürken, bir milyon
Türk Lirası (1.000.000 TL) eşittir bir Yeni Türk Lirası (1 YTL) değişim oranı esas alınır.
Türk Lirası değerlerin Yeni Türk Lirasına dönüşüm işlemlerinin ve Yeni Türk
Lirası cinsinden yapılan işlemlerin sonuçlarında ve ödeme aşamalarında yarım Yeni Kuruş
ve üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruşun altındaki değerler
dikkate alınmaz. 2
İlgili kanunları gereğince uygulanacak adli ve idari para cezalarının
hesaplanmasında ve ödenmesinde, bir Yeni Türk Lirası?nın (1 YTL) altında kalan tutarlar
dikkate alınmaz. 3
Türk Lirasına yapılan atıflarda değişiklik
Madde 3-Kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her
türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile
ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirasına veya liraya yapılan atıflar, 2 nci maddede
belirtilen değişim oranında Yeni Türk Lirasına yapılmış sayılır.
Banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanması
Madde 4- Halen tedavülde bulunan, tedavülden çekilmiş veya tedavüle çıkarılacak
olan banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanmasına ilişkin boyut,
renk, malzeme, çözünürlük, üzerinde bulunacak ibareler ve benzeri hususlarla ilgili şartlar
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenir ve Resmi Gazetede ilan olunur.
İlan olunacak şartlara uymayan kişiye, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Yönetim Komitesi tarafından, ikibin Türk Lirasından onbin Türk Lirasına kadar idari para
cezası verilir. 4
1 05/05/2007 tarih ve 26513 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 04/04/2007 tarihli ve 2007/11963 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararının eki Karar ile Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi olan Yeni Türk Lirası
ve Yeni Kuruşta yer alan ?Yeni? ibarelerinin 1/1/2009 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılacağı hükme
bağlanmıştır.
2 31/07/2004 tarih ve 25539 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 16/07/2004 tarihli ve 5228 sayılı Kanun ile
değişik.
3 27/04/2005 tarih ve 25798 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 21/04/2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanun ile
ilave..
4 08/02/2008 tarih ve 26781 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 23/01/2008 tarihli ve 5728 sayılı Kanun ile
değişik.
Yürürlükten kaldırılan hükümler
Madde 5- 24/12/1937 tarihli ve 3290 sayılı Devlet Hesaplarında Liranın Esas
İttihaz Edilmesi Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Halen tedavülde bulunan Türk Lirası banknotlar ile madeni
paralar 1/1/2005-31/12/2005 tarihleri arasında Yeni Türk Lirası banknotlarla ve yeni
çıkarılacak madeni paralarla birlikte tedavül eder.
Söz konusu banknotların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esaslar
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca, madeni paraların birlikte tedavülü ve
değiştirilmesine ilişkin esaslar ise Hazine Müsteşarlığınca belirlenir.
Bu Kanunun uygulanmasında karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli
düzenlemeleri yapmaya Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan; görev alanlarına giren
konularda düzenleme yapmaya Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ve
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu yetkilidir.
Geçici Madde 2-Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile
hukuki sonuç doğuran belgelerin 2 nci maddede belirtilen değişim oranı dikkate alınarak
31/12/2005 tarihine kadar, bu tarih dahil Yeni Türk Lirasına göre değiştirilmesi halinde,
muamele ve düzenlenecek belgeler her türlü vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden
muaftır.
Geçici Madde 3- 1/1/2005-31/12/2005 tarihleri arasında, bütün mal ve hizmet
bedellerinin, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 12 nci maddesi
çerçevesinde düzenlenecek etiket ve tarife listelerinde Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası
üzerinden ayrı ayrı gösterilmesi zorunludur.
Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında 4077 sayılı Kanunun 25 inci
maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen ceza uygulanır.
Yürürlük
Madde 6- Bu Kanunun;
a) 4 üncü maddesi ile geçici 1 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları yayımı
tarihinde,
b) Diğer hükümleri 1/1/2005 tarihinde,
yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 7- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
GENEL GEREKÇE
Ulusal ekonomimizde 1980-2002 döneminde yaşanan enflasyonist süreç
dolaşımdaki banknot tutarına da yansımış, 31/12/1980 tarihinde 278,6 milyar Türk Lirası
olan tedavüldeki banknot tutarı (emisyon hacmi) 31/12/2002 tarihinde 7 katrilyon 635
trilyon 621,9 milyar Türk Lirasına (27.407 katına) ulaşmıştır.
Bu gelişmenin bir sonucu olarak 1927 yılından 1980 yılına kadar dolaşımdaki
banknot ihtiyacı 50 Kuruş ile 1.000 Türk Lirası arasında değişik değerlerdeki banknotlarla
karşılanabilirken, 1981 yılından günümüze kadar geçen zaman içinde artan dolaşım
ihtiyacını karşılayabilmek için üst değerde yeni banknotlar dolaşıma çıkarılmış ve en
küçük değerlerdeki banknotlar da tedavülden çekilerek dolaşımdaki banknot
kompozisyonu 2002 yılı sonunda 250.000, 500.000, 1.000.000, 5.000.000, 10.000.000 ve
20.000.000 Türk Liralık banknotlardan oluşmuştur.
Paramızın taşıdığı kupür değeri bakımından, bugün dünyada rastlanmayan
büyüklüklere ulaşması sonucunda, ifade ve yazılmasında çeşitli zorluklarla
karşılaşılmaktadır.
Bu nedenle, paramızdan altı sıfır atılarak bir milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni
Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranında yeni bir para birimine geçilmesi ve
ulusal ekonominin kapsamına giren parasal değer ve kayıtlarda genel bir sadeleştirilme
yapılması uygulama açısından pratik bir çözüm olarak görülmektedir.
Kanun, bu amaçla hazırlanmıştır.
MADDE GEREKÇELERİ
Madde 1- Madde ile, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi Yeni Türk Lirası
(YTL) olarak kabul edilmiştir. Yeni Türk Lirasının alt biriminin Yeni Kuruş (YKr) olduğu
ve bir Yeni Türk Lirasının yüz Yeni Kuruşa eşit olduğu hükme bağlanmıştır.
Bu çerçevede, defter ve kayıtların tutulmasında hesap birimi olarak Türk Lirası
yerine Yeni Türk Lirasının kullanılacağı doğaldır.
Parasından sıfır atarak yeni para birimine geçen ülkeler genelde yeni para birimi
olarak eski para irimlerinin başına ?Yeni? ifadesini eklemekte, bilahare yapılan bir para
birimi değişikliği ile de bu ifadeyi kaldırarak eski para birimine dönmektedirler.
Ülkemizde de benzer şekilde, halen dolaşımdaki paradan sıfır atılarak geçilecek yeni para
birimi Yeni Türk Lirası olarak belirlenmektedir. Türk Lirasına geri dönmek ve defter ve
kayıtların tutulmasında hesap birimi olarak tekrar Türk Lirasının kullanılmasını sağlamak
amacıyla Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruştaki ?Yeni? ibarelerini kaldırma hususunda
Bakanlar Kuruluna yetki verilmektedir.
Madde 2- Madde ile, Türk Lirası yeni para birimi olan Yeni Türk Lirasına
dönüştürülmüş ve Türk Lirasından altı sıfır kaldırılarak, bir milyon Türk Lirası eşittir bir
Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranında yeni bir değer getirilmiştir.
Mal ve hizmetlerin fiyatları bir Yeni Kuruşun altında olabileceği gibi, bir Yeni
Kuruşun altındaki değer küsuratlı olarak da belirlenebilecektir. Vergiler, yabancı para alım
satımı ve benzeri belli sabit sayılarla çarpım yapılarak elde edilen sonuç üzerinde
tahakkuk, tahsil ve ödeme işlemlerinde, işlem sonuçları da bir Yeni Kuruşun altında veya
değer küsuratı bir Yeni Kuruşun altında olabilecek şekilde sonuç verebilecektir.
Tamamlama işlemlerinin birim fiyatlarda değil, işlem sonuçlarında ve ödeme
aşamasında gerçekleştirilmesi ve ödeme kayıtlarının virgülden sonra en çok iki hane ile
yapılmasının amaçlandığı bu maddede; Türk Lirası değerlerin Yeni Türk Lirasına dönüşüm
işlemlerinin ve Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerin sonuçlarında ve ödeme
aşamalarında bir Yeni Kuruşun altındaki tutarları ödemeye olanak verecek madeni para
bulunmaması nedeniyle, yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerlerin bir üst Yeni Kuruşa
tamamlanması, yarım Yeni Kuruşun altındaki değerlerin dikkate alınmaması yönünde
düzenleme getirilmiştir. Bu düzenleme doğrultusunda, sayısal işlem yapan elektronik
cihazların ve bilgisayar yazılımlarının yenilenmesi gibi bazı teknik güçlüklerin de önüne
geçilmiş olunacaktır.
Madde 3- Madde ile, Yeni Türk Lirasının para birimi olarak kabul edilmesi
nedeniyle, kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde ve yargı kararlarında, hukuki
sonuç doğuran herhangi bir belgede, en geniş anlamıyla herhangi bir hukuki ilişkide,
ödeme ve değişim araçlarında, Türk Lirasına veya liraya yapılan atıfların, bir milyon Türk
Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranıyla, aynen Yeni
Türk Lirasına atıf yapılmış kabul edileceği ve geçerli sayılacağı hüküm altına alınmıştır.
Yeni Türk Lirasının uygulamaya konulması söz konusu hukuki ilişkilerin
şartlarında değişikliğe yol açmayacak veya herhangi bir edimi ifa ederken taraflardan
birine mazeret öne sürme ya da bu hukuki ilişkiyi tek taraflı olarak değiştirme veya
feshetme hakkı vermeyecektir.
Madde 4- Madde ile, doğrudan sahtecilik amacı olmaksızın ancak, sahtecilikte
kullanılma tehlikesini yaratarak banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve
yayınlanması durumunda uygulanacak ceza hükümlerinin mevzuatımızda bulunmaması
nedeniyle, hem bu boşluğun doldurulması, hem de mevzuat uyumlaştırması kapsamında
Avrupa Birliği mevzuatında olan bu düzenlemeye uyumun sağlanabilmesi
amaçlanmaktadır.
Bu konudaki düzenlemelerin Avrupa Merkez Bankası tarafından güncel koşullar
doğrultusunda değiştirilebilmesi nedeniyle, sık sık kanun değişikliğine gidilmemesi için
banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanmasına ilişkin boyut, renk,
malzeme, çözünürlük, üzerinde bulunacak ibareler ve benzeri hususlarla ilgili şartların
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenmesi, Resmi Gazetede ilan edilmesi ve bu
şartlara uymayan kişilere cezai müeyyide uygulanması öngörülmüştür.
Madde 5- Madde ile, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi olarak Yeni Türk
Lirası kabul edildiğinden, Lirayı para ve hesap birimi kabul eden 24/12/1937 tarihli ve
3290 sayılı Devlet Hesaplarında Liranın Esas İttihaz Edilmesi Hakkında Kanun
yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Madde ile, diğer ülke uygulamaları da dikkate alınarak hem eski
para biriminin yenileri ile değiştirilmesinde süre yönünden yaşanabilecek sıkıntıların
aşılması, hem de yeni paranın kredibilitesinin olumsuz etkilenmemesi ve her iki para
biriminin takibinde yaşanabilecek zorlukların önüne geçilebilmesi bakımından, Türk Lirası
banknot ve madeni paraların 1/1/2005-31/12/2005 tarihleri arasında Yeni Türk Lirası
banknot ve madeni paralarla en fazla bir yıl birlikte tedavül etmesi öngörülmüştür.
Banknotların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esasların Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankasınca, madeni paraların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine
ilişkin esasların ise Hazine Müsteşarlığınca belirlenmesi hükme bağlanmıştır.
Ayrıca, geçiş döneminde herhangi bir hukuki boşluğun doğmamasını teminen, bu
Kanunun uygulanmasında karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli düzenlemeleri
yapmaya Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan, görev alanına giren konularda ise,
Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet
Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurumu düzenleme yapmaya yetkili kılınmıştır.
Tedavülden çekilecek Türk Lirası banknotlar, 14/1/1970 tarihli ve 1211 sayılı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 37 nci maddesine göre 1/1/2006
tarihinden itibaren on yıl sonra zamanaşımına uğrayacaktır.
Geçici Madde 2- Madde ile, tarafların, Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü
hukuki muamele ile kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri bu
Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen değişim oranını dikkate alarak 31/12/2005 tarihine
kadar, bu tarih dahil Yeni Türk Lirasına göre değiştirmeleri halinde bu muamele ve
düzenlenecek belgelerin vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaf olacağı hükme
bağlanmıştır.
Geçici Madde 3- Madde ile, kamuoyuna Yeni Türk Lirasına geçişte ve uyum
sağlamada kolaylık sağlaması açısından Yeni Türk Lirasının tedavüle çıkacağı 1/1/2005
tarihinden başlayarak, Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paraların birlikte
tedavül süresi sonu 31/12/2005 tarihine kadar bütün mal ve hizmet bedellerinin 23/2/1995
tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 12 nci maddesi
doğrultusunda etiket ve listelerde Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası üzerinden ayrı ayrı
gösterilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Bu zorunluluğa uymayanlar hakkında da aynı
Kanunun 25 inci maddesinin ikinci fıkrasındaki cezanın uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Madde 6- Madde ile, Yeni Türk Lirasına geçiş ile ilgili Maliye Bakanlığı, Sanayi
ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye
Piyasası Kurulu ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yapılacak
hazırlık ve düzenleme çalışmalarına imkan tanınması, defter ve kayıtların tutulmasında
kolaylık sağlanması amacıyla Kanunun 4 üncü maddesi ile geçici 1 inci maddesinin ikinci
ve üçüncü fıkraları hariç 1/1/2005 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.
Madde 7- Yürütme maddesidir