2.6 Emisyon İşlemleri

2023 yılına 342 milyar TL seviyesinde başlayan emisyon hacmi, yıl başından itibaren girdiği kademeli artış eğilimi ile haziran ayında 516 milyar TL tutarla tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmış ve yılı 449 milyar TL ile kapatmıştır (Grafik 2.6.1).

2023 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminde %31, dolaşımdaki banknot sayısında ise %17 oranında artış gerçekleşmiştir. Son 10 yıllık dönemde yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi yıllık ortalama %20, dolaşımdaki banknot sayısı ise yıllık ortalama %12 oranında artmıştır (Grafik 2.6.2).

31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla tedavülde 4,2 milyar adet banknot bulunmaktadır. 2023 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler sırasıyla 200 ve 100 Türk lirasıdır. Adet olarak en yüksek paya sahip iki kupürün (200 ve 100 Türk lirasının) toplam içindeki payı %62,9’dur. Tutar olarak da en yüksek paya sahip iki kupür olan 200 ve 100 Türk lirası banknotların toplam içindeki payları sırasıyla %69,6 ve %23,6 seviyesindedir.

2023 yılında, TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu, 1 vezne merkezi ile TCMB adına banknot saklama ve işleme faaliyetlerinin gerçekleştirildiği 40 Merkezi Olmayan Nakit Yönetimi (MONY) deposunda toplam 2,1 trilyon TL tutarında tahsilat, 2,2 trilyon TL tutarında tediye olmak üzere toplam 4,3 trilyon TL tutarında işlem gerçekleştirilmiştir (Grafik 2.6.3).

Söz konusu dönemde, ülke genelinde toplam işlem hacminden en yüksek payı alan hizmet birimlerimiz sırasıyla %40,5 ile İstanbul Şubesi, %10,7 ile Ankara Şubesi ve %8,1 ile İzmir Şubesidir.

TCMB şubelerinin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi gerekse piyasanın nakit ihtiyacının çeşitli kupürlerle zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2023 yılında 205 milyar TL tutarında tahsilat, 267 milyar TL tutarında tediye işlemi gerçekleştirilmiştir. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin %11’i banknot depolarında gerçekleşmiştir.

2023 yılında İzmir’de bir adet, İstanbul’da dört adet olmak üzere açılan beş adet MONY deposuyla birlikte 2023 yıl sonu itibarıyla 40 adet MONY deposu faaliyettedir. MONY depoları 2023 yılı sonu itibarıyla ilgili ildeki toplam işlem hacminden İstanbul’da %35,3, Ankara’da %32,8, İzmir’de %25,6, Bursa’da %13,6 ve İzmit’te %7,7 pay almıştır. Uygulamanın, nakit işlem hacminin yüksek olduğu diğer illerimizde de yaygınlaştırılması yönünde çalışmalar devam etmektedir.

Son olarak, madeni para nakit yönetiminde verimliliğin arttırılması amacıyla T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT) ve Bankamız arasında protokol imzalanarak 11 ilde açılan Konsinye Madeni Para Depoları (KMPD) faaliyetlerine devam etmiştir. 2023 yılında ülke bazında gerçekleşen toplam 699 milyon TL tutarındaki madeni para işlem hacminin %75,4’i söz konusu KMPD’ler tarafından gerçekleştirilmiştir.