1. Bölüm: Genel Bilgiler
Fotoğraf: TCMB tarafından düzenlenen “Ekonomi ve İnsan” temalı Uluslararası Fotoğraf Yarışmasında sergilenen Niyazi Şahin’in “Halı Tarlası” adlı eseri
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 30 Haziran 1930 tarihinde anonim şirket statüsünde kurulmuş ve 3 Ekim 1931 tarihinde Ankara’da faaliyetlerine başlamıştır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.’nin sermayesi 25.000 TL olup, 250.000 adet hisseden oluşmaktadır.
1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu uyarınca, TCMB hisseleri (A), (B), (C) ve (D) olmak üzere dört sınıfa ayrılmış olup,
- (A) sınıfı hisseler, sermayenin %51’inden aşağı düşmemek koşuluyla münhasıran Hazine’ye,
- (B) sınıfı hisseler, Türkiye’de faaliyette bulunan millî bankalara,
- (C) sınıfı hisseler, 15.000 hisseyi geçmemek üzere milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere,
- (D) sınıfı hisseler ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere
tahsis edilmiştir.
2024 yılı sonu itibarıyla, sermayenin %55,12’si (A) sınıfı, %23,25’i (B) sınıfı, %2,51’i (C) sınıfı ve %19,12’si ise (D) sınıfı hisselerden oluşmakta olup, hissedarlar arasında imtiyazlı şirket bulunmamaktadır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), kendisine ait olan para basma yetkisini süresiz olarak TCMB’ye devretmiştir. Bu doğrultuda, ülkemizde banknot basma ve ihraç imtiyazına doğrudan TCMB sahiptir.
25 Nisan 2001 tarihinde 1211 sayılı TCMB Kanunu’nda yapılan değişiklik ile fiyat istikrarını sağlamak, TCMB’nin temel amacı olarak belirlenmiştir. Bu amaca yönelik olarak, para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan belirleme yetkisi TCMB’de bulunmaktadır. Bu çerçevede TCMB araç bağımsızlığına sahiptir. Diğer yandan, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak ve sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla hükûmetin büyüme ve istihdam politikalarını desteklemek de TCMB’nin görevleri arasında yer almaktadır.
1211 sayılı TCMB Kanunu ile kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde faaliyetlerini sürdüren TCMB, 2024 yılı sonu itibarıyla toplam 3.892 çalışanı ile yurt içinde 19 Genel Müdürlüğü, çeşitli illerde faaliyet gösteren 21 Şubesi, T.C. Dışişleri Bakanlığının Frankfurt, Londra, Washington’daki teşkilatlarının ekonomi müşavirlikleri ve ataşelikleri ve OECD Daimi Temsilciliği ile ulusal ve uluslararası gelişmeleri yakından izleyerek sürekli yenilenen dinamik bir yapı içinde politikalarını uygulamaktadır.