2.6 Emisyon İşlemleri

2024 yılına 449 milyar TL seviyesinde başlayan emisyon hacmi, yıl başından itibaren girdiği kademeli artış eğilimi ile Haziran ayında 681 milyar TL tutarla tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmış ve yılı 645 milyar TL ile kapatmıştır (Grafik 2.6.1).

2024 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminde yüzde 44, dolaşımdaki banknot sayısında ise yüzde 23 oranında artış gerçekleşmiştir. Son 10 yıllık dönemde yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi yıllık ortalama yüzde 23, dolaşımdaki banknot sayısı ise yıllık ortalama yüzde 14 oranında artmıştır (Grafik 2.6.2).

31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla tedavülde 5,1 milyar adet banknot bulunmaktadır. 2024 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler sırasıyla 200 ve 100 Türk lirasıdır. Adet olarak en yüksek paya sahip iki kupürün (200 ve 100 Türk lirasının) toplam içindeki payı yüzde 68,9’dur. Tutar olarak da en yüksek paya sahip iki kupür olan 200 ve 100 Türk lirası banknotların toplam içindeki payları sırasıyla yüzde 81,3 ve yüzde 14,3 seviyesindedir.

2024 yılında, TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu, 1 vezne merkezi ile TCMB adına banknot saklama ve işleme faaliyetlerinin gerçekleştirildiği 45 Merkezi Olmayan Nakit Yönetimi (MONY) deposunda toplam 2,8 trilyon Türk lirası tutarında tahsilat, 3 trilyon Türk lirası tutarında tediye olmak üzere toplam 5,8 trilyon Türk lirası tutarında işlem gerçekleştirilmiştir (Grafik 2.6.3).

Söz konusu dönemde, ülke genelinde toplam işlem hacminden en yüksek payı alan hizmet birimlerimiz sırasıyla yüzde 37,6 ile İstanbul Şubesi, yüzde 12,2 ile Ankara Şubesi ve yüzde 8,5 ile İzmir Şubesidir.

TCMB şubelerinin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi gerekse piyasanın nakit ihtiyacının çeşitli kupürlerle zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2024 yılında 325,2 milyar Türk lirası tutarında tahsilat, 371,6 milyar Türk lirası tutarında tediye işlemi gerçekleştirilmiştir. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin yüzde 11,9’u banknot depolarında gerçekleşmiştir.

2024 yılında İstanbul’da 4 adet, İzmir, Bursa ve Adana’da 1’er adet olmak üzere açılan 7 MONY deposu ile birlikte 2024 yıl sonu itibarıyla 45 adet MONY deposu faaliyettedir. MONY depoları 2024 yılı sonu itibarıyla ilgili ildeki toplam işlem hacminden İstanbul’da yüzde 48,2, Ankara’da yüzde 31,8, İzmir’de yüzde 28,7, Bursa’da yüzde 14,8, Adana’da yüzde 7,1 ve İzmit’te yüzde 6,8 pay almıştır. Uygulamanın, nakit işlem hacminin yüksek olduğu diğer illerimizde de yaygınlaştırılması yönünde çalışmalar devam etmektedir.

Son olarak, madeni para nakit yönetiminde verimliliğin arttırılması amacıyla PTT ve Bankamız arasında imzalanan protokol kapsamında 2024 yılında Denizli’de Konsinye Madeni Para Deposu (KMPD) açılarak toplam 12 ilde 14 adet KMPD faaliyetlerine devam etmiştir. 2024 yılında ülke genelinde gerçekleşen toplam 1,4 milyar Türk lirası tutarındaki madeni para işlem hacminin yüzde 75,2’i söz konusu KMPD’ler tarafından gerçekleştirilmiştir.