Yeni para birimimizin ismi belirlenirken; geleneksel olarak kullanılan, Cumhuriyet döneminin yegane para birimi olan ve uluslararası piyasalarda da ülkemiz ile özdeşleşmiş olan “Lira” ibaresi aynen muhafaza edilmiştir.

Parasından sıfır atan diğer ülke uygulamalarında da genellikle ulusal para birimlerinin başına “Yeni” ibaresinin getirildiği, diğer taraftan, hiper-enflasyon nedeniyle parasından birçok kere sıfır atmak zorunda kalan ülkelerde ise, yeni para birimlerine geçilirken para birimleri arasında karışıklığa neden olmamak için farklı isimlerin kullanıldığı görülmüştür.

Ancak, ülkemizde ekonomik istikrarın devamlılığı ile birlikte uzun dönemde paramızdan tekrar sıfır atılması gerekmeyeceğinden, para birimimizin başına “Yeni” ibaresi konulmuş ve farklı bir ismin kullanılmasına ihtiyaç duyulmamıştır.

3) Paramızdan neden sıfır atılmıştır?

Bilindiği gibi, ülkemizde 1970’lerde başlayan yüksek enflasyon, bazı ekonomik değerlerin milyarlarla, trilyonlarla ve hatta katrilyonlarla ifade edilmesine neden olmuştur.
Bu süreçte ekonominin nakit ihtiyacı ise 1981 yılından bu yana ortalama her 2 yılda bir defa tedavüle çıkarılan üst değerde yeni banknotlarla karşılanmıştır.

Bunun sonucunda gelinen noktada, dünyanın en büyük kupürlü banknotunun
(20.000.000 TL) sadece ülkemizde kullanılmakta olması paramızın itibarını olumsuz yönde etkilemiştir.

Diğer taraftan, bol sıfırlı rakamlar başta kasa işlemlerinde olmak üzere, muhasebe ve istatistik kayıtlarında, bilgi işlem programlarında ve ödeme sistemlerinde, fiyat etiketlemelerinden, benzin pompaları ve taksimetrelere kadar günlük hayatın birçok alanında da sorunlar yaratmıştır.

Bu nedenle, paramızdan 6 sıfır atılması hem psikolojik hem teknik bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkmıştır.

TABLO I

2004 Yılında Dünya Genelinde Tedavülde Bulunan En Büyük Banknot Kupürleri

Ülke	Kupür	USD Karşılığı (*)
Endonezya	100.000	12,0
Kamboçya	100.000	25,1
Lübnan	100.000	66,0
Mozambik	100.000	4,2
Paraguay	100.000	16,1
Romanya	1.000.000	31,0
Türkiye	20.000.000	15,0
Vietnam	500.000	6,4

Kaynak: MRI Bankers’Guide to Foreign Currency

(*) 13.01.2004 tarihi itibariyle

4) Paramızdan neden 3 sıfır değil de 6 sıfır atılmıştır?

Paramızdan 3 sıfır atılması bol sıfırların yarattığı teknik sorunların aşılması bakımından yeterli değildi.

6 sıfır atılması, gelişmiş ülkelerdeki kupür değerleri ile paralellik sağlamıştır.

5) Paramızdan sıfır atılmasının faydaları nelerdir?

Bol sıfırlı rakamların yarattığı teknik ve operasyonel sorunların aşılması,
Enflasyonun kalıcı bir biçimde tek haneli rakamlara düşürülmesindeki kararlılığın vurgulanması,
YTL olarak üst değerli 2 büyük kupür daha çıkarılarak istikrar ortamında uzun süre kupür kompozisyonunda değişiklik yapılmasına gerek kalmaması,
Enflasyonun tek haneli rakamlara düşürülmesiyle birlikte paramızın itibarının yükselmesi,
Madeni para kullanım alışkanlığının artması, Kuruş’la işlem yapma dönemine geri dönülmesi,
TCMB ve bankacılık sektörünün nakit işlem yoğunluğu ve maliyetlerinin azalması,
Kayıt ve işlemlerde sadelik, parasal tutarların ifadesinde pratik yararlar sağlaması.

Diğer ülke uygulamaları

6) Parasından sıfır atan başka ülkeler var mı? Onların uygulamaları nasıl sonuçlanmıştır?

Bugüne kadar dünya genelinde ülkemizle birlikte toplam 50 ülkede paradan sıfır atma operasyonu gerçekleştirilmiştir. Diğer ülkelerdeki uygulamalarda bu operasyonun genellikle bir ekonomik istikrar programı ile gündeme geldiği ve farklı enflasyon oranlarında sıfır atıldığı gözlenmektedir.

İstikrar programı başarı ile sonuçlanan ülkelerden İsrail’de, programa başlandıktan kısa bir süre sonra para reformu gerçekleştirilmiştir. Polonya, Bolivya ve Bulgaristan’da ise istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkileri ortaya çıktıktan sonra para reformu gerçekleştirilmiştir. Bugün daha ziyade tercih edilen yöntem budur.

Programların başarısızlığa uğradığı durumlarda ise (Arjantin ve Brezilya örneği) bir süre sonra paradan yeniden sıfır atılması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Değişim oranı, 1 Yeni Kuruş’un altındaki işlemler

7) YTL ve TL arasındaki değişim oranı nedir?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren, 1 milyon Türk Lirası (1.000.000 TL) 1 Yeni Türk Lirası (1 YTL) na eşittir.

1.000.000 TL = 1 YTL ve 1 YTL = 100 YKr

Diğer bir ifadeyle, paramızdan 6 sıfır atılmıştır. Yani, 20.000.000 Türk Lirası ile “20 Yeni Türk Lirası” aynı satın alma gücüne sahiptir.

TABLO II

YTL ve TL Arasındaki Değişim Oranı - Örnek Tablo

TL Cinsinden	YTL Cinsinden	Okunuşu
994.000 TL	0,99 YTL	99 YKr
995.000 TL	1 YTL	1 YTL
1.004.999 TL	1 YTL	1 YTL
1.005.000 TL	1,01 YTL	1 YTL ve 1 YKr
1.095.000 TL	1,10 YTL	1 YTL ve 10 YKr
1.501.000 TL	1,50 YTL	1 YTL ve 50 YKr
1.505.000 TL	1,51 YTL	1 YTL ve 51 YKr
30.524.999 TL	30,52 YTL	30 YTL ve 52 YKr
30.525.000 TL	30,53 YTL	30 YTL ve 53 YKr
30.534.999 TL	30,53 YTL	30 YTL ve 53 YKr
30.535.000 TL	30,54 YTL	30 YTL ve 54 YKr

Not: YTL=Yeni Türk Lirası, YKr=Yeni Kuruş

8) En küçük madeni para 1 Yeni Kuruş’tur. Buna göre, 1 Yeni Kuruş’un altındaki küsuratlı işlemler nasıl sonuçlandırılmaktadır?

Mal ve hizmetlerin birim fiyatları 1 Yeni Kuruş’un altında belirlenebilmektedir.

Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde, ödeme aşamasında ve işlem sonuçlarında yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler 1 Yeni Kuruş’a tamamlanmakta, yarım Yeni Kuruş’un altındaki değerler ise dikkate alınmamaktadır.

Örneğin, içerisinde 100 adet ataç bulunan ve kutusu 250.000 Türk Lirası’na satılan ataçların birim fiyatı 2.500 Türk Lirası’dır. Yeni Türk Lirası’na geçilmesiyle 250.000 Türk Lirası olan kutu fiyatı 25 Yeni Kuruş, 2.500 Türk Lirası olan birim fiyat ise 0,25 Yeni Kuruş (0,0025 Yeni Türk Lirası) olmuştur.

Ayrıca, birim fiyatı 2.084.000 Türk Lirası olan bir ürünün birim fiyatının 2,084 YTL olarak belirlenmesi mümkündür. Diğer bir ifadeyle, YTL cinsinden belirlenen birim fiyatların (döviz kurlarında olduğu gibi) 1 Yeni Kuruş’un katları şeklinde belirlenmesi zorunlu değildir. Yukarıda belirtilen tamamlama işlemi, ödeme aşaması ve işlem sonuçları için geçerlidir.

YTL banknot ve madeni para kupürleri

9) YTL banknot ve madeni paralar hangi kupürlerden oluşmaktadır?

YTL banknotlar: 1, 5, 10, 20, 50 ve 100 YTL,

Madeni paralar: 1, 5, 10, 25, 50 Yeni Kuruş ve 1 Yeni Türk Lirası’ndan oluşmaktadır.

Türkiye dışında diğer birçok ülkede bazı kupürler, hem banknot hem de madeni para olarak tedavül etmektedir (Tablo III). Ülkemizde de 1 YTL aynı şekilde hem banknot hem de madeni para olarak dolaşıma çıkarılmıştır.

TABLO III

Bazı Ülkelerde Hem Banknot Hem Madeni Para Olarak Tedavülde Olan Kupürler (*)

Ülke	Kupür
ABD	1 Amerikan Doları
Bulgaristan	1 Lev
Çek Cumhuriyeti	20, 50 Korun Ceskch
Hindistan	5 Rupee
Hong Kong	10 Dolar
İsrail	1, 5, 10 Yeni Şekel
Meksika	10, 20, 50 Nuevos Pesos
Rusya	5 Ruble
Singapur	1 Dolar
Türkiye	250.000 Türk Lirası
Ukrayna	1 Hryvnia

Kaynak: MRI Bankers’Guide To Foreign Currency

Ülkelerin Merkez Bankalarının İnternet Siteleri

(*) 06.01.2004 tarihi itibariyle

10) YTL banknot ve madeni paraların kupür kompozisyonları nasıl belirlenmiştir?

YTL banknot ve madeni paraların kupür kompozisyonları oluşturulurken diğer ülkelerdeki sistemler, geçmiş yıllardaki uygulamalar, perakende sektörünün fiyatlandırma politikası, madeni para kullanım alışkanlığı ve enflayonist sürecin etkisiyle bugüne kadar var olan yuvarlama etkisi dikkate alınmıştır.

11) Neden 50 ve 100 YTL’nin tedavüle çıkarılmasına ihtiyaç duyulmuştur?

Bankamızca 2003 yıl sonu itibariyle adet olarak yaklaşık 3,9 milyar, 2004 yılı sonunda 4.4 milyar tahsilat gerçekleştirilmiştir.Yüksek işlem hacmi tüm mali aktörlerin taşıma, stoklama ve işleme kapasitelerini zorlamıştır.

Dolaşıma üst değerde 2 yeni kupürün çıkarılması, nakit işlemlerini kolaylaştırmış, Merkez Bankası ve bankacılık sektörünün tahsilat ve tediye işlemlerinin rahatlamasını, böylece üretim, dağıtım ve stoklama maliyetlerinin azalmasını sağlamıştır.

12) 1 YTL banknot ve madeni paraların neden birlikte dolaşımda bulunmasına karar verilmiştir?

1 YTL’nin hem banknot hem de madeni para olması, gerek Darphane’ye gerekse Banknot Matbaası’na üretim esnekliği sağlamıştır.

1.000.000 TL’lik banknot düşük satın alma gücüne sahip olduğu için ortalama 13 ayda 1 defa Merkez Bankası’ndan geçmiş ve devir sayısının düşük olması dolaşımdaki banknot kalitesini olumsuz yönde etkilemiştir. Nitekim, Merkez Bankası’nca tahsil edilen 1.000.000 TL’lik her 4 banknottan 3’ü imha edilmeyi gerektirecek düzeyde eskimiş veya kirlenmiş durumda idi.

Ayrıca, adet olarak dolaşımdaki banknotların yaklaşık % 20’lik bir kısmına sahip olan bir banknotun madeni paraya dönüşmesi, madeni para kullanım alışkanlığının edinilmesi bakımından önem arz etmiştir.

Daha önceki uygulamalarımızdan da bilindiği üzere, örneğin 250.000 TL’nin hem banknot hem de madeni para olarak birlikte kullanımı herhangi bir sorun yaratmamıştır. Bulgaristan, İsrail, Meksika, Rusya gibi diğer ülkelerde de bu tür bir uygulamaya rastlamak mümkündür.

13) YTL’ye geçtikten sonra en çok hangi banknotlar kullanılmaktadır? 50 ve 100 YTL sadece bankacılık sektöründe mi kullanılmaktadır?

İstikrarlı ülkelerdeki kupür dağılımına bakıldığında, en çok kullanılan banknotların orta büyüklükte satın alma gücüne sahip kupürler olduğu görülmektedir.

Örneğin Euro bölgesinde Ocak 2004 sonu itibariyle adet olarak en çok kullanılan kupürler sırasıyla 50, 20, 10, 5 Euro’dur. Bunu, 100, 500 ve 200 Euro izlemektedir. Bu kupürlerin adet olarak yüzde payları sırasıyla % 32, % 22, % 18, % 14, % 9, % 3 ve % 2’dir. Bu veriler, Avrupa’da hane halkı tarafından orta ve düşük değerdeki banknotların kullanıldığını göstermektedir. Euro’ya geçmeden önce Almanya’da en fazla kullanılan banknot 100 DEM’di.

Ekonomik istikrar ortamıyla birlikte ülkemizde de adet olarak yine 20 YTL en çok kullanılan kupürdür.

50 ve 100 YTL’nin kullanımı konusunda bir sınırlama yoktur. Bankaların ATM’lerinden 50 YTL verebilmeleri konusundaki çalışmaları devam etmektedir. Ancak, alım gücü yüksek 100 YTL’nin perakende sektöründe çok fazla tercih edilmediği, daha ziyade bankalar arası işlemlerde yoğun bir şekilde kullanıldığı gözlenmektedir.

14) Merkez Bankası ne kadar YTL banknot basmıştır?

2004 yılı sonu itibariyle, tedavüldeki banknotların tamamının değiştirilmesine imkan verecek şekilde, yaklaşık 15,7 katrilyon TL değerinde 601 milyon adet YTL banknot basılmıştır. 2005 yılında da artan emsiyon hacmini karşılayacak YTL banknot basımına devam edilmektedir.

15) YTL banknot üretiminin Merkez Bankası’na maliyeti ne olmuştur?

Bir banknotun üretim maliyeti yaklaşık 4,5 – 5 cent civarındadır. YTL operasyonu yapılmamış olsaydı, Banknot Matbaası’nda yaklaşık 700 milyon adet TL banknot üretilecekti. Operasyon nedeniyle 2004 yılındaki üretim yaklaşık 1.100 milyon adettir. Buna göre, genel bir hesaplamayla, yaklaşık 400 milyon adet ilave banknot üretilmesinin toplam maliyeti yaklaşık 20 milyon ABD doları civarındadır.

16) YTL’nin tedavüle çıkmasıyla birlikte emisyon hacminde artış oldu mu?

Banknot ve madeni paralar açısından bu operasyon sadece bir değişim işlemi olduğundan, YTL’ye geçiş nedeniyle emisyon hacminde ani bir artış gözlenmemiş olup, paramızdan sıfır atılmasına bağlı olmaksızın maaş ödeme ve bayram tatili dönemlerinde gerçekleşen olağan emisyon hacmi artışları 2005 yılının ilk aylarında da aynı eğilimi göstermeye devam etmiştir.

Ancak, YTL’ye geçilmesi ve ekonomik istikrarın sürekliliği ile birlikte, zaman içinde paramızın itibarı ve paramıza duyulan güven artacağından, nakit devir sayısının (Emisyon Hacmi/TCMB’nin Tahsilat+Tediye Tutarı) azalması, nakit kullanımının ise artması beklenebilir.

17) Euro bölgesinde veya parasından sıfır atan diğer ülkelerde dönüşüm hızı nasıl olmuştur? Ülkemizde TL banknotların YTL’ye dönüşüm oranı nedir?

Bilindiği gibi, Euro bölgesinde ulusal paralar kanuni para olma özelliklerini en geç 2002 yılının Şubat ayı sonunda kaybetmiştir.

Bu değişim sürecinde, Euro Yerleşim Oranı (Replacement Ratio = Tedavüldeki euro banknot miktarının tedavüldeki ulusal para ve euro banknot toplamına oranı) 10 Ocak 2002 tarihi itibariyle % 50, 25 Ocak 2002 tarihi itibariyle de % 65’dir. Şubat 2002 sonu itibariyle ulusal banknotlar, tedavüldeki banknot miktarının % 15’inden az bir yer tutmuştur. Bunlardan bazılarının kaybolduğu, yıprandığı veya koleksiyoncuların ellerinde tutulduğu için euroya hiç çevrilmediği düşünülmektedir.

İki yıllık bir geçiş dönemi uygulayan Polonya’da, yerleşim oranı birinci yılın sonunda
% 53, ikinci yılın sonuda ise % 96 olmuştur. Polonya Merkez Bankası’nın ödemelerde değişime konu banknotları kullanması nedeniyle değişim süreci yavaş olmuştur.

Ülkemizde ise, 2005 yılı boyunca TL ve YTL banknotlar için öngörülen 1 yıllık birlikte tedavül dönemine rağmen, Nisan 2005 sonu itibarıyla dolaşımda bulunan banknotların değer olarak yaklaşık % 78’i YTL’ye dönüşmüştür.

18) YTL banknotlarda Kapadokya ve İshakpaşa Sarayı’nın kullanılmasının özel bir nedeni var mıdır?

Banknotlarımızda genel olarak ülkemizin tarihi, kültürel ve doğal güzelliklerine yer verilmektedir.

Nitekim, 20 YTL’de ülkemizin batısından, 50 YTL’de Orta Anadolu’dan, 100 YTL’de ise Doğu Anadolu’dan bir görüntüye yer verilmiştir.

Merkez Bankası’nın YTL çalışmaları bu yıl Ocak ayında başlamış çalışmalar değildir. Daha önce de YTL konusunda birtakım hazırlıklar yapılmış; YTL banknotların tasarım ve kalıpları 2000 yılında hazırlanmıştır.

Operasyonun zamanlaması ve aşamaları

19) Uygulamanın neden 2005 yılında yapılmasına karar verilmiştir?

Ülkemizde, uygulanmakta olan istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkilerinin somut bir şekilde ortaya çıkması ve gerçekleşmesi beklenen tek haneli enflasyona geçiş sürecinde bekleyişlerin yönlendirilmesi bakımından en uygun tarihin 2005 yılının başı olduğuna karar verilmiştir.

Ayrıca, defter tutma zorunluluğu olan gerçek ve tüzel kişilere dönem ortasında ara hesap vaziyeti çıkarma ve ikili kayıt tutma yükü getirmemek için paradan sıfır atma uygulamasına geçişte mali yılbaşı tercih edilmiştir.

20) Halen kullandığımız TL banknot ve madeni paralar ne zamana kadar geçerlidir ve YTL’ye nasıl dönüştürülmektedir?

Halen kullandığımız Türk Lirası banknot ve madeni paralar 2005 yılının sonuna kadar geçerlidir. 2005 yılında -1 yıl boyunca- hem Türk Lirası hem de Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paralar birlikte tedavül edecek, Türk Lirası banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren tedavülden kaldırılacaktır.

Türk Lirası banknotlar 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren 10 yıl boyunca (zaman aşımı süresince) Merkez Bankası ve T.C. Ziraat Bankası tarafından değiştirilecektir. Türk Lirası madeni paralar ise, 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren 1 yıl boyunca, yine Merkez Bankası ve T.C. Ziraat Bankası tarafından kabul edilecektir.

21) TL ve YTL neden 1 yıl boyunca birlikte tedavül edecektir?

Vatandaşlarımızın TL banknot ve madeni paraları 2005 yılında diledikleri zaman ve rahatlıkla yeni paralara dönüştürebilmesi için 1 yıllık birlikte tedavül süresi öngörülmüştür. Dolayısıyla, bu değişim için acele edilmesine gerek kalmamıştır. Para değişimi, işlemlerin doğal akışı içinde gerçekleşmektedir.

22) Yeni para birimine geçiş operasyonu hangi aşamalardan oluşmaktadır?

Diğer birçok ülke uygulamasında olduğu gibi operasyon 2 aşamadan oluşmaktadır:

Birinci aşamada, TL ve YTL banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 1 yıl süreyle birlikte tedavül edecektir.

Operasyonun 2006 yılından sonraki bir tarihte yapılacak olan ikinci aşamasında ise Bakanlar Kurulu Kararı ile “Türk Lirası” ibaresinin başına konulan “Yeni” ibaresi kaldırılarak tekrar TL’ye dönülecektir.

Ancak, banknot tasarımı, üretimi ve diğer yapılması gereken işler için çok önceden ve ideal bir planlama yapılabilmesini teminen, bu kararın uygulamaya geçilmesinden 2-3 yıl öncesinden alınmasında büyük yarar bulunmaktadır.

EKONOMİK ETKİLERİ

23) Paramızdan sıfır atılması yuvarlamalar yüzünden enflasyon artışına neden oldu mu?

Bilindiği gibi, fiyat yuvarlamaları konusu benzer bir operasyon yaşanan euro bölgesinde en çok tartışılan konulardan biri olmuştur.

Euro bölgesinde operasyonun, genel fiyat düzeyi üzerinde hissedilir derecede artırıcı bir etki yapmadığı görülmektedir. Ancak, euroya geçiş sürecinde 12 farklı dönüşüm kurunun kullanılması ve günlük hayatta daha sık tüketilen mal ve hizmet fiyatlarında artış olması, yuvarlama etkisini ön plana çıkarmıştır. Tüketiciler değerlendirmelerinde, olağandışı ve dışsal faktörlerden kaynaklanan bu artışları euro dönüşümü ile ilişkilendirmişlerdir. Avrupa Merkez Bankası, münferit birtakım mal ve hizmetlerdeki fiyat artışlarının genele mal edilmemesi ve diğer faktörlerden kaynaklanan fiyat artışlarının euro ile ilişkilendirilmemesi konusunda uyarılar yapmıştır.

Avrupa İstatistik Kurumu’nun 12 ülkede yaptığı araştırmalarda 2002 yılının ilk 6 ayında bu etkinin genel tüketici fiyat endeksinde % 0.2’yi geçmediği tespit edilmiştir. Tüm bunlarla birlikte, euroya geçilen yıl olan 2002 yılında % 2.2 olan euro bölgesindeki enflasyon oranı 2001 yılındaki % 2.5’luk enflasyondan düşüktür.

Ülkemizdeki operasyon euroya geçişteki küsuratlı dönüşüm kurlarından farklı olarak sadece sıfır atmaya dayalı bir operasyondur ve fiyat karşılaştırmaları daha kolay yapılabilmektedir. Ayrıca, fiyat yuvarlamaları, yüksek enflasyon ortamında tedavülden kaldırılan kupürlerin ve madeni para kullanım alışkanlığının yitirilmesinin etkisiyle ülkemizde zaten mevcut olan bir etkidir. Düşük enflasyon ortamında yapılacak bu operasyon, mevcut etkinin azalmasını ve ekonomik aktörlerin kuruşun hesabını yapmasını sağlamıştır.

Nitekim, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) 2004 Ocak ve Şubat aylarında sırasıyla % 0,66 ve % 0,52 iken, 2005 yılının aynı aylarında sırasıyla % 0,55 ve % 0,02 olarak gerçekleşmiştir. Yıllık olarak incelendiğinde, TÜFE 2004 Ocak ve Şubat aylarında sırasıyla % 16,2 ve % 14,3; 2005 yılının aynı aylarında ise sırasıyla % 9,2 ve % 8,7 olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, operasyonun enflasyon üzerinde artırıcı bir etkisinin olmadığı, hatta enflasyondaki düşme trendinin devam ettiği görülmektedir.

Ayrıca, etiket ve tarife listelerinin 1 Ocak - 31 Aralık 2005 tarihleri arasında, TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösteriliyor olması, yuvarlama kaynaklı fiyat artışlarını sınırlamaktadır. Hatta, birçok alışveriş merkezinde 2004 Ekim ayında başlatılan etiketlerde çift fiyat gösterimi uygulamasında bazı marketlerde fiyatların yukarı değil tam tersine aşağıya yuvarlandığı görülmüştür. Özellikle rekabet yoğun sektörlerde böyle bir gelişme operasyonun başından itibaren beklenmekteydi.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın Ankara’da yaptığı bir araştırmada; 79 firmada incelenen 1.867 adet ürünün 186’sının fiyatında düşüş, 185’inin fiyatında artış ve 1.496’sının fiyatında bir değişiklik olmadığı tespit edilmiştir. YTL uygulaması ve KDV indiriminden ziyade dönemsel arz ve serbest piyasa koşullarının fiyatları büyük ölçüde etkilediği gözlenmiştir. Ayrıca, fiyat yuvarlaması konusunda bilgi eksikliğinden kaynaklanan bazı problemlerin olduğu gözlenerek bu konuda bilgilendirme yapılmıştır.

Sonuç olarak, düşük düzeyde gerçekleşen fiyat yuvarlamaları süreklilik arz etmemiş; uygulamanın enflasyonist etkisinden ziyade, enflasyonun tek haneli rakamlara indirilmesindeki kararlılık ön plana çıkmıştır.

24) Paramızdan sıfır atılması döviz kurlarını veya faiz oranlarını etkiledi mi?

Paramızdan sıfır atılması; asıl olarak ekonominin temellerine ve istikrar programındaki gelişmelere, bütçe disiplinine, yapısal reform süreci ve enflasyondaki gelişmelere bağlı olarak bekleyişlere göre şekillenen faiz oranlarını etkilememiştir. Döviz kurlarına ilişkin olarak ise, paramızdan sıfır atılmasının parasal değerlerin yazılması ve ifade edilmesinin yarattığı psikolojik etki dışında bir etkisi olmamıştır. Zira, özellikle belirtmek gerekirse döviz kurları; yukarıda açıklanan unsurların yanı sıra piyasada işlem yapan tarafların davranışları ve bekleyişler (özellikle ödemeler dengesi bekleyişleri) ile dış gelişmeler gibi unsurlara bağlı olarak değişim göstermektedir.

25) YTL’ye geçilmesi ile birlikte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası gösterge niteliğindeki döviz ve efektif kurları nasıl ilan edilmektedir?

6 sıfır atılması ile birlikte Türk Lirası’nın çeşitli para birimleri karşısındaki nominal değeri kendiliğinden değişmiştir. Buna göre, örnek olarak 1 ABD Doları döviz satış kuru 1.348.625 TL’ye eşit iken 1.348625 YTL’ye eşit hale gelmiştir. Böyle bir durumda noktadan sonra kaç basamak kullanılacağı önem kazanmıştır.

Bu durumda, Merkez Bankasınca uluslararası uygulamalara benzer olarak, noktadan önce ve sonra kullanılan rakam sayısının 5’e eşit olduğu bir gösterge niteliğindeki kur listesi ilan edilmektedir. Buna göre, örnek olarak 6 sıfır atılmadan önce 1.835.500 TL olarak ilan edilmiş bulunan 1 Euro döviz satış kuru, yukarıda sözü edilen uygulamaya geçilmesi ile birlikte 1.8355 YTL olarak, 1 ABD Doları ise 1.3486 YTL olarak ilan edilmektedir.

Nominal değeri düşük bazı para birim değerlerinin olumsuz yönde etkilenmemesi için, noktadan önce “0” (sıfır)’ın yer aldığı kurlarda, noktadan sonra 5 basamağa yer verilmektedir. Örnek olarak, YTL’ye geçişten önce 222.570 TL olarak ilan edilmiş bulunan Norveç Kronu, yukarıda bahsi geçen uygulamaya göre YTL’ye geçildikten sonra 0.22257 YTL olmuştur.

Bununla birlikte, nominal değeri oldukça düşük olan Rumen Leyi ve İran Riyali için bu uygulama dahi yeterli değildir. Bu nedenle, sözü edilen iki para birimi ile birlikte Japon Yeni’ne ilişkin kur, 100 birim üzerinden ilan edilmektedir. Örnek vermek gerekirse, 1 birimi 12.994 TL olarak ilan edilmiş bulunan Japon Yeni döviz satış kuru, yukarıda açıklanan uygulama ile 100 Japon Yeni 1.2994 YTL olarak ilan edilmektedir.

TABLO IV.

YTL’ye Geçişle Birlikte Örnek Döviz Kurları

Döviz Cinsi	Döviz Alış	Döviz Satış	Efektif Alış	Efektif Satış
1 ABD Doları	1.3363	1.3427	1.3354	1.3447
1 Euro	1.7325	1.7409	1.7313	1.7435
1 Norveç Kronu	0.21299	0.21443	0.21284	0.21492
100 Japon Yeni	1.2779	1.2864	1.2732	1.2913

YTL’ye Geçişle Birlikte Çapraz Kurlar


1 ABD Doları	1.2792 Avustralya Doları
1 ABD Doları	104.38 Japon Yeni

26) YTL'ye geçiş sonrasında paramız değerlenedi mi yoksa değeri düştü mü?

Paradan sıfır atılması, paramızın değerlenmesi veya değer yitirmesinde doğrudan etken değildir. Bu bir sadeleştirmedir, sadece psikolojik etkisi nedeniyle paramızın itibarının artmasına olumlu katkısı olmaktadır.

27) Operasyonun tüketici davranışlarına ne tür bir etkisi olmuştur?

Paradan sıfır atılmasının tüketici davranışlarına etkisi konusunda 2 farklı görüş bulunmaktaydı. Bir görüşe göre, sıfırların atılmasıyla birlikte, fiyatların düştüğü algılamasından hareketle, tüketicilerin harcama eğilimlerinde artış olabilecektir.

Tam tersi yöndeki diğer bir görüşe göre de, gelirlerin azaldığı algılamasından hareketle tüketicilerin harcama eğilimlerini de azaltacaklarıdır.

Ancak, bu tür operasyonlar reel değerlere etki etmediğinden, ülkemizde de tüketici davranışlarında kayda değer bir değişim yaşanmamıştır. Diğer bir ifadeyle, vatandaşın gelir ve gideri para reformundan aynı ölçüde etkilendiğinden, reel anlamda harcama eğiliminde herhangi bir değişiklik olmamıştır.

DÜZENLEMELER

Mevcut hukuki muamelelerin durumu, YTL’ye dönüştürülmesi

28) YTL’ye geçişle birlikte Türk Lirası’nı içeren mevzuat, idari, adli ve hukuki muameleler, sözleşmeler geçerli midir?

Kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, sözleşmelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası’na veya Lira’ya yapılan atıflar, 1 milyon Türk Lirası eşittir 1 Yeni Türk Lirası değişim oranında Yeni Türk Lirası’na yapılmış sayılmakta ve geçerliliğini korumaktadır.

29) TL üzerinden düzenlenen belgelerin geçiş döneminde YTL’ye dönüştürülmesi herhangi bir mali yükümlülüğe neden olmakta mıdır?

Tarafların, Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri, belirtilen değişim oranını dikkate alarak
31 Aralık 2005 tarihine kadar (bu tarih dahil) Yeni Türk Lirası’na göre değiştirmeleri halinde, bu muamele ve düzenlenecek belgeler her türlü vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaftır.

Etiket ve tarifelerin durumu

30) 2005 yılı boyunca mal ve hizmet bedellerini gösteren fiyat etiketleri ve listeler nasıl düzenlenmektedir?

1 Ocak - 31 Aralık 2005 tarihleri arasında, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 12’nci maddesi çerçevesinde düzenlenen etiket ve tarife listelerinde, bütün mal ve hizmet bedelleri TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilmesi zorunludur.

Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında, aynı Kanun’un 25’inci maddesinin 2’nci fıkrasında öngörülen ceza uygulanmaktadır. Bu ceza, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren yaklaşık 143 YTL’dir.

Ancak, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren sigorta şirketlerince poliçe vb. belgelerin sadece YTL üzerinden düzenlenmesi, ticari taksilerdeki taksimetrelerde de hizmet bedelinin sadece YTL olarak gösterilmesi yeterlidir.

YTL’nin uluslararası para kodu ile ilgili durum

31) YTL’nin uluslararası para kodu nedir?

Uluslararası para kodlarına ilişkin ISO-4217 standardı kapsamında YTL’nin uluslararası ödeme sistemlerinde kullanılacak para birimi kodu için Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı’nın sekreteryasını yürüten İngiliz Standartları Enstitüsü’ne başvurulmuş ve para kodu “TRY” olarak belirlenmiştir.

YTL’nin uluslararası para kodu olan “TRY”, 6 Kasım 2004 tarihinden itibaren “SWIFT Network” de yer almaktadır.

32) Türkiye'nin uluslararası para kodu olarak TRY kodunun yanı sıra TRL kodunu kullanmak mümkün müdür ?

22 Kasım 2004 tarihinde SWIFT tarafından yayımlanan broadcast mesajı ile, TRL kodunun 2006 yılı sonuna kadar TRY kodu ile birlikte "SWIFT Network"de
bulunacağı, silineceği tarihin daha sonra yayımlanacak bir broadcast mesajı ile duyurulacağı bildirilmişti. Bu çerçevede, TRL kodu 9 Aralık 2006 itibarıyla "SWIFT Network"ten silinmiş olup Türkiye'nin uluslararası para kodu olarak sadece TRY kullanılmaktadır.

BANKACILIK

Banka hesapları ve ekstrelerin durumu, ATM’lerden yapılacak ödemeler

33) YTL’ye geçişle birlikte banka hesapları ne olmuştur?

1 Ocak 2005 tarihi itibariyle, tüm TL hesaplar otomatik olarak YTL’ye dönüşmüştür.

34) Mevduat anapara ve faiz getirileri bu dönüşümden nasıl etkilenmiştir?

1 Ocak 2005 tarihi itibariyle tüm vadeli ve vadesiz mevduat hesapları YTL'ye dönüştürülmüştür. Bu tarihten itibaren tüm faiz tahakkukları YTL üzerinden yapılmaktadır.

35) 31 Aralık 2004 tarihinden önce bağlanan ve 1 Ocak 2005 tarihinden sonra vadesi gelen mevduat ve repo işlemlerinin vade sonundaki miktarları hangi para cinsine göre hesaplara geçmektedir?

Kanun gereğince tüm kaydi tutarlar 1 Ocak 2005 tarihi itibariyle TL’den YTL'ye dönüştürüldüğünden, 1 Ocak 2005 tarihinden sonra vadesi gelen hesapların faizleri de diğer tüm işlemlerde olduğu gibi YTL cinsinden tutar olarak hesaplara geçmektedir.

36) Mevduat hesap numaraları ve mevduat cüzdanlarında bir değişiklik yapıldı mı?

YTL'ye geçildiğinde mevduat hesap numaralarında herhangi bir değişiklik olmamış, mevduat cüzdanlarının da değiştirilmesi gerekmemiştir. 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren hesaplardaki tutarlar ve hesap hareketleri YTL olarak izlenmektedir. Mevduat cüzdanları kullanılarak banka şubelerinde herhangi bir bankacılık işlemi yapılması halinde, mevduat cüzdanlarına YTL üzerinden güncel hesap bilgisi işlenmektedir.

37) YTL’ye geçiş nedeniyle mevduat faizlerinde bir değişim oldu mu?

YTL'ye geçişle mevduat faiz oranları arasında doğrudan bir ilişki bulunmamaktadır. Bu nedenle, mevduat faiz oranlarında YTL’ye bağlı herhangi bir değişiklik söz konusu olmamıştır.

38) Banka hesaplarındaki küsuratlara nasıl bir işlem uygulanmıştır?

Hesaplardaki TL tutardan 6 sıfır atılması işleminde, yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler 1 Yeni Kuruş’a tamamlanmıştır. Yarım Yeni Kuruş’un altındaki değerler ise dikkate alınmamıştır. Diğer bir deyişle, hesaplardaki 5.000 TL ve üzerindeki değerler, 10.000 TL'ye tamamlanırken, 5.000 TL’nin altındaki değerler dikkate alınmamıştır.

39) YTL'ye geçişin hazine bonosu/devlet tahvili faizleri üzerindeki etkisi ne olmuştur?

TL'den 6 sıfır atılmasının Hazine Bonosu/Devlet Tahvili faizleri üzerinde, olumlu veya olumsuz bir etkisi olmamıştır.

40) Yatırım fonu fiyatlamaları ve pay sayıları YTL’ye geçişten nasıl etkilenmiştir?

Reel olarak yatırımcılar açısından herhangi bir değişiklik olmamıştır. Ancak, YTL’ye geçişe uygun olarak, yatırım fonu birim fiyatları virgülden sonra YTL cinsinden 6 haneli olarak gösterilmekte olup, pay sayılarında herhangi bir değişiklik olmamıştır.

41) Yatırım ve kredili mevduat hesabı ekstreleri dönüşümden nasıl etkilenmiştir?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm hesap hareketleri YTL olarak gösterildiği için, Ocak 2005 tarihli ekstreler dahil tüm ekstreler YTL olarak düzenlenmektedir.

42) 1 Ocak 2005'ten itibaren 2004 yılına ait ekstre ve dekontlar hangi para birimi üzerinden düzenlenmektedir?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren Maliye Bakanlığı’nın 6 Ekim 2004 tarihli ve 13 Sıra No’lu tebliğine göre, YTL ve YKr’ye uyumu yapılamayan yazar kasalar için 2 Mayıs 2005 tarihine kadar verilen süre içinde kesilecek fişler hariç, resmi beyanname, belge ve bildirimler YTL üzerinden yapılmıştır.

Bununla birlikte, 31 Aralık 2004 ve öncesine ait kayıtlar, sistemde TL olarak tutulmaya devam ettiğinden, işletmelerin 2004 ve öncesi yıllara ilişkin olarak müşterilerine verdikleri dekont, hesap özeti gibi belgeler TL üzerinden düzenlenebilmektedir.

43) 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren ATM bankacılığı aracılığıyla hangi para birimi ile işlem yapılmaktadır?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 1 yıllık birlikte tedavül döneminde, ATM'lerde hem TL hem de YTL banknot bulunabilmektedir. Nakit ödemeler ister YTL, isterse TL ile yapılsın, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren bütün kayıtlar YTL üzerinden yapılmaktadır.

44) 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren ATM bankacılığı aracılığıyla hangi YTL banknot kupürleri çekilebilmektedir? Küçük kupürlerin ATM’lerden çekilebilmesi mümkün müdür?

ATM’lere konulan kupür çeşidi her bankanın ATM modeline, ATM’lerde banknot konulan kaset sayısına, işlem hacmine ve diğer faktörlere göre değişmekte olup, genel olarak bankalar ortalama satın alma gücüne sahip kupürleri ATM’lere koymayı tercih etmektedir. Banknotların ATM’lere konulmasında Bankamızca herhangi bir sınırlama getirilmemekle birlikte, bankalara ATM’lerde en az 3 çeşit kupüre yer verilmesi önerilmektedir.

Ayrıca, ABD ve Euro bölgesindeki uygulamalar incelendiğinde, bu ülkelerde de alım gücüne bağlı olarak, daha çok orta büyüklükteki banknot kupürlerinin ATM’lere konulduğu, ülkemizdeki bazı banka uygulamalarında olduğu gibi, süpermarket ve üniversite noktaları gibi bazı yerlerde daha düşük değerdeki kupürlerin kullanıldığı görülmektedir.

Kredi Kartları ve POS işlemleri

45) Kredi kartı faiz oranları nasıl etkilenmiştir?

TL'den 6 sıfır atılmasının kredi kartı faiz oranları üzerinde, olumlu veya olumsuz herhangi bir etkisi olmamıştır.

46) Kredi kartları TL limit tutarlarında değişiklik yapıldı mı?

YTL'ye geçiş ile birlikte, kredi kartı TL limit tutarlarından da 6 sıfır atılmıştır.

Bireysel Krediler

47) YTL'ye geçiş, bireysel kredi risklerini nasıl etkilemiştir?

1 Ocak 2005 tarihi itibarıyla bireysel kredi risk bakiyeleri, 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun’un 2’nci maddesi uyarınca, TL’den 6 sıfır atılması (1.000.000 TL = 1 YTL) esas alınarak Yeni Türk Lirası'na dönüştürülmüştür.

48) Bireysel krediler ve kredili mevduat faiz oranları değişti mi?

TL'den 6 sıfır atılmasının kredili ürünlerin faiz oranları üzerinde, olumlu veya olumsuz herhangi bir etkisi olmamıştır.

49) Bireysel krediler ve kredili mevduat hesabı TL limit tutarlarında değişiklik yapıldı mı?

YTL'ye geçiş ile birlikte, bireysel krediler ve kredili mevduat hesabı TL limit tutarlarından da 6 sıfır atılmıştır.

50) TL değerler üzerinden hazırlanan bireysel kredi sözleşmelerinin ve bireysel kredi ödeme planlarının yenilenmesi gerekli midir?

5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun’un 3’üncü maddesi uyarınca, ilgili kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası'na veya Lira'ya yapılan atıflar, aynı Kanunun 2’nci maddesinde belirtilen değişim oranında, Yeni Türk Lirası'na yapılmış sayılmaktadır. Bu yüzden, mevcut kredi sözleşmelerinin ve bireysel kredi geri ödeme planlarının yenilenmesine gerek yoktur.

51) 31 Aralık 2004 tarihinden önce kullanılmış olup vadesi 1 Ocak 2005 tarihinden sonra dolan krediler nasıl işlem görmektedir?

Tüm kaydi tutarlar 1 Ocak 2005 tarihinde 1.000.000’a bölünerek YTL'ye dönüştürüldüğünden kredi hesapları da YTL'ye dönüşmüştür. Dolayısıyla, 1 Ocak 2005 tarihinden sonra ödenecek kredi taksitleri ve/veya kredi faizleri YTL olarak işlem görmektedir.

2005 yılı boyunca yasal para statüsünde olan TL ile de nakit ödeme yapılabilmektedir. Ancak, kayıtlar YTL'ye dönüştürülmüş şekilde tutulmaktadır.

Kurumsal Krediler

52) YTL'ye geçişin kurumsal kredi riskleri üzerinde nasıl bir etkisi olmuştur?

1 Ocak 2005 tarihi itibarıyla, kurumsal kredi risk bakiyeleri 1.000.000 TL = 1 YTL değişim oranı dikkate alınarak Yeni Türk Lirası'na dönüştürülmüştür.

53) Kurumsal kredi faiz oranları değişti mi?

TL'den 6 sıfır atılmasının kredili ürünlerin faiz oranları üzerinde olumlu veya olumsuz herhangi bir etkisi olmamıştır.

54) TL değerler üzerinden hazırlanan genel kredi sözleşmelerinin, teminat mektuplarının ve imza sirkülerinin yenilenmesi gerekli midir?

5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun’un 3’üncü maddesi uyarınca, ilgili kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirası'na veya Lira'ya yapılan atıflar, aynı kanunun 2’nci maddesinde belirtilen değişim oranında, Yeni Türk Lirası'na yapılmış sayılmaktadır. Bu yüzden, mevcut kredi sözleşmelerinin, teminat mektuplarının ve imza sirkülerinin yenilenmesine gerek duyulmamaktadır.

55) YTL'ye geçişin kurumsal kredi limit ve teminat tutarlarında etkisi ne olmuştur?

YTL'ye geçişle birlikte, TL cinsinden kredi limit ve teminat tutarlarından da 6 sıfır atılmıştır.

Fatura vb. ödemeler ile ödeme kaydedici cihazların durumu

56) Otomatik fatura, düzenli ödeme ve ileri tarihli EFT/havale talimatları dönüşümden nasıl etkilenmiştir?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm talimatlı ödemeler ve ileri tarihli EFT/havale işlemleri YTL olarak yapılmaktadır. Bu tarih itibariyle, talimatlı işlemler için kullanılacak hesap bakiyeleri de YTL'ye dönüştürüldüğünden, hesapta işlem karşılığı yeterli bakiye bulunması halinde, ödemelerde herhangi bir sorun yaşanmamaktadır.

57) 1 Ocak 2005'ten sonra kredi kartı, bireysel kredi ve fatura ödemelerinin TL ile yapılması mümkün müdür?

1 Ocak 2005 tarihi itibariyle, her türlü nakit ödeme, 2005 yılı sonuna kadar YTL veya TL olarak yapılabilmektedir. Ödemenin TL olarak yapılması halinde, TL tutarı YTL’ye dönüştürülerek muhasebeleştirilmektedir.

58) 2005 yılında tüm kamu ve özel sektörde faturalar nasıl düzenlenmektedir?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm kamu ve özel sektörde faturalar YTL olarak düzenlenmektedir.

59) YTL’ye geçiş sürecinde ödeme kaydedici cihazlarla ilgili nasıl bir düzenleme getirilmiştir?

15.5.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 60 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunla İlgili Genel Tebliğ ile ödeme kaydedici cihaz üretici veya ithalatçılarının Maliye Bakanlığı’na müracaat ederek gerekli izni aldıktan sonra, daha önce onaylananlar da dahil olmak üzere tüm ödeme kaydedici cihazlarını YTL ve YKr’ye göre işlem yapacak tarzda düzenlemeleri ve bu konudaki işlemleri en geç 31.03.2005 tarihine kadar tamamlanmış olmaları esası getirilmiştir. Ayrıca, söz konusu Tebliğ ile 1.1.2005 tarihinden (bu tarih dahil) sonra satılan bütün ödeme kaydedici cihazların, YTL ve YKr’ye göre işlem yapacak özellikte olması ve bu özelliği taşımayan cihazların satışının yapılmaması düzenlenmiştir.

Ancak, ödeme kaydedici cihazların, büyük bir mükellef kesimi tarafından yurt çapında yaygın olarak kullanılıyor olması sebebiyle düzenleme çalışmalarının, bazı cihazlar için yukarıda belirtilen tarihe kadar tamamlanmadığı görüldüğünden, uyum için verilen süre 7 Nisan 2005 tarihli ve 25779 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 65 Seri No’lu Genel Tebliğ ile 02.05.2005 tarihine kadar uzatılmıştır.

Düzenleme işlemlerini 02.05.2005 tarihine kadar yaptırmayan mükellefler hakkında ise 3100 sayılı Kanunun Mükerrer 8/2 nci maddesine göre her bir tespit için ayrı ayrı olmak üzere, Vergi Usul Kanununa bağlı "Usulsüzlük Cezalarına Ait Cetvel"de yer alan birinci derece usulsüzlük cezalarının beş katı tutarında ceza kesilmektedir.

Ayrıca, 31.7.2004 tarih ve 25539 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5228 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle, 3100 sayılı “Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun”da yapılan değişiklikle; mükelleflere, kullanmak üzere satın aldıkları ödeme kaydedici cihazlar için % 100’e kadar amortisman ayırarak tamamının gider yazılabilmesi imkanı getirilmiştir.

60) Bedeli düşük değerli ürünlerin KDV’si nasıl hesaplanmaktadır? Örneğin bir ekmek 30 YKr yani 0,30 YTL. Bunun KDV’si % 1 oranından 0,003 YTL yapıyor. Fişlerde bu tutar nasıl gösterilmektedir?

Maliye Bakanlığı tarafından 18.12.2004 tarihinde yayımlanan 62 Seri No’lu tebliğde açıklandığı gibi, ödeme kaydedici cihazlar teknik yapıları gereğince kuruşlu işlemlerde yarım Yeni kuruş ve üzerindeki tutarları 1 Yeni Kuruşa bunun altındaki tutarları ise sıfıra yuvarlamaktadır.

Bu durumda, yarım Yeni Kuruşun altındaki değerler fiş üzerinde sıfır olarak görülse dahi, söz konusu küsuratlı meblağ, cihazların hafızalarında toplanmakta ve günlük kapanış fişlerinin (z raporunun) alınması sırasında yuvarlanarak mali hafızaya kaydedilmektedir.

Sonuç olarak, cihazların teknik özellikleri nedeniyle mali hafızaya tam olarak kaydedilemeyen KDV’nin tam ve doğru hesaplanarak ödenebilmesi için vergi dairesine beyan edilecek vergi hesaplamasında uygulanacak formül (Vergili Bedel x Vergi Oranı)/ (Vergi Oranı + 100)’ dür.

Örneğin; 1 ayda tanesi 0,30 YTL’den 60.000 adet ekmek satan bir ekmek bayii, 18.000 YTL (0.30 x 60.000) gelir elde etmiş demektir. Ekmeğin KDV oranı % 1 olduğuna göre, bu mükellefin ödediği KDV = (18.000 x 1) / (1 + 100) formülünden = 178,2178218 YTL olarak hesaplanmalı ve vergi dairesine 178,22 YTL olarak beyan edilmelidir.

Dolayısıyla, düşük değerli malların KDV hesaplaması ile ilgili bu teknik sorun, aylık beyannamelerde dikkate alınan bu düzenleme ile aşılmış bulunmaktadır.

61) 1 YKr’nin altındaki malların birim fiyatları faturalarda nasıl gösterilmektedir?

1 Yeni Kuruşun altındaki malların birim fiyatlarının faturalarda ve diğer belgelerde gösterilmesi gerekmektedir. Bunun için virgülden sonra ihtiyaç duyulan hane kadar örneğin 5 veya 6 hane kullanılmaktadır. Ancak, işlem sonucunda ve ödeme aşamasında toplam tutarın 1 Yeni Kuruşa tamamlanması zorunludur. Diğer bir ifadeyle, her bir mal için birim fiyatların miktarlarla çarpılması sonucunda bulunan tutarlar tamamlamaya tabidir.

İşlem Ücretleri

62) YTL'ye geçiş nedeniyle bankacılık işlem ücretleri, krediler ve kredi kartı ücretlerinde artış oldu mu? Yeni ücretler nasıl duyurulmuştur?

YTL'ye geçiş sonrası tüm bankacılık işlem ücretleri; krediler ve kredi kartı ücretlerinden de 6 sıfır atılmıştır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 12’nci maddesi çerçevesinde, ilan edilen her türlü işlem/hizmet ücret listelerinin, 1 Ocak – 31 Aralık 2005 tarihleri arasında, TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilmesi zorunludur.

63) YTL'ye geçiş nedeniyle, bankalar müşterilerinden herhangi bir işlem ücreti ya da komisyon tahsil ettiler mi?

YTL'ye geçiş nedeniyle bankaların, müşterilerinden herhangi bir işlem ücreti, hizmet komisyonu vb. tahsil etmesi söz konusu olmamıştır.

Çek ve Senet İşlemleri

64) Çekler nasıl işlem görmektedir?

Bankalardaki hesaplar 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren YTL'ye çevrilmiştir. Bu nedenle, 2005 yılında ibraz edilen TL olarak düzenlenmiş çekler YTL üzerinden işlem görmektedir. Çekler, Bankalararası Takas Odası’nda da YTL'ye çevrilmiş olarak işlem görmektedir.

65) Çeklerle ilgili nasıl bir düzenleme yapılmıştır?

Çek ve senet işlemleri ile ilgili gerekli açıklamalar Adalet Bakanlığı tarafından yapılmış ve www.ytl.gen.tr adresine konulmuştur.

Buna göre, 2004 ve 2005 yıllarında keşide ve ibraz edilen TL üzerinden düzenlenmiş çek ve senetler geçerlidir. Bununla birlikte, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren çek ve senetlerin YTL üzerinden düzenlenmesinde fayda vardır.

Diğer taraftan, Merkez Bankası nezdinde hesabı bulunan kurum ve kuruluşlara 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren YTL çek karneleri verilmektedir.

Bankalar da 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren müşterilerine YTL çek karnelerini vermekte ve çek işlemleri konusunda hesap sahiplerini bilgilendirmektedir.

66) 1 Ocak 2005 tarihinden sonra bankalara ibraz edilen ancak 31 Aralık 2004 tarihinden önce düzenlenmiş TL tutarlı çeklerin karşılıksız çıkması halinde nasıl bir işlem uygulanmaktadır?

1 Ocak 2005 tarihinden sonra bankalara ibraz edilen TL tutarlı çeklerin karşılıksız çıkması durumunda Merkez Bankası’na yapılan bildirimler YTL olarak yapılmaktadır.

67) 31 Aralık 2004 tarihinden önce TL tutarlı düzenlenmiş olup, 2005 yılı ödeme vadeli senetler nasıl işlem görmektedir?

31 Aralık 2004 tarihinden önce TL tutarlı düzenlenmiş olup, vadesi 1 Ocak 2005 veya sonraki bir tarihi taşıyan tahsil ve/veya teminat amacıyla tevdi edilmiş bulunan senetler,
1 Ocak 2005 tarihinde diğer tüm kaydi tutarlar gibi YTL'ye dönüştürülmüştür.

Vadesi 1 Ocak 2005 veya sonraki bir tarihi taşıyan senetlerin ödenmemesi halinde protesto ve diğer hukuki işlemleri YTL para birimi ile sürdürülmektedir.

68) 01/01/2006 yılından sonraya vadesi gelen senet ve taksitlerde uygulama nasıl olacaktır?

1/1/2006 tarihinden sonra vadesi gelen senet ve taksitlerdeki uygulama ile ilgili olarak , 2005 yılında TL olarak keşide edilen senet ve çekler keşide tarihi itibariyle kendiliğinden YTL'ye dönüşeceğinden, bunların 2006 yılında vadelerinin gelmesi ve ibraz edilmeleri halinde YTL olarak işlem göreceği düşünülmektedir.

Bununla birlikte, herhangi bir hukuki ihtilafa yer verilmemesini teminen, hukuki sonuç doğuran tüm belgelerde, 2005 yılı içerisinde esas olarak YTL'nin kullanılması tavsiye edilmektedir

MUHASEBE

69) 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm muhasebe kayıtları YTL olarak mı tutulmaktadır?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm kaydi işlemler sadece YTL ile gerçekleştirilmektedir.

31 Aralık 2004 tarihine kadar tüm belgeler TL üzerinden düzenlenmiş ve muhasebe kayıtları TL üzerinden yapılmıştır. Bu belgeler ve muhasebe kayıtları, oldukları gibi muhafaza edilmektedir.

Muhasebe kayıtları 1 Ocak 2005 tarihinde Kanunda belirtilen değişim oranı esas alınarak YTL’ye dönüştürülmüş ve bu dönüştürülen tutarlar ilk kayıt maddesi olarak muhasebeleştirilmiştir.

70) Muhasebe kayıtları TL ve YTL olarak ayrı ayrı mı tutulmaktadır?

1 Ocak 2005 tarihinden itibaren düzenlenen belgeler ve yapılacak muhasebe kayıtları sadece Yeni Türk Lirası üzerinden olmaktadır. 2005 yılı boyunca her iki para biriminin dolaşımda olması bu durumu değiştirmemektedir.

71) 1 Ocak 2005 tarihinden önceki dönemlere ilişkin fakat bu tarihten sonra düzenlenen fatura ve diğer belgeler nasıl kaydedilmektedir?

1 Ocak 2005 tarihinden önceki dönemlere ilişkin olmakla birlikte bu tarihten sonra düzenlenen faturalar, verilen beyanname ve bildirimlerin YTL üzerinden düzenlenmesi ve hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir.

72) Birim tutarları 1 YKr’nin altındaki mal ve hizmetler muhasebe kayıtlarında nasıl takip edilmektedir?

Maliye Bakanlığı tarafından 28 Aralık 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 14 Sıra No’lu tebliğde belirtildiği gibi, birim tutarları 1 Yeni Kuruşun altında olan mal ve hizmetler, maliyet muhasebesi kayıtlarında ve kendi iç denetim hesaplarında ihtiyaç duyulan hane kadar kaydedilmektedir.

Örneğin birim fiyatı 121 TL olan bir malın, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren maliyet muhasebesi kayıtlarında izlenmesi halinde 0,000121 YTL (=0,0121 YKr) olarak hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir.

73) YTL’ler rakamla ve yazıyla nasıl yazılmaktadır? Bu konuda bir standart var mıdır?

Yapılan değerlendirmeler sonucunda, YTL üzerinden düzenlenecek kayıt ve belgelerdeki parasal tutarların ve kuruş hanesinin yazı ve rakamsal ifade edilmesi konusunda, ülke çapındaki tüm sistemler dikkate alınarak, diğer ülkelerde de olduğu gibi, yasal bir düzenleme getirilmemiştir. Ancak, T.C. Maliye Bakanlığı’nın 30 Eylül 2004 tarihli 25559 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği"nde genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idarelerin düzenleyecekleri belge ve raporlarda değerlerin rakamla yazılmasında binlik ayraç için nokta (.), kuruş gösterimi için virgül (,) kullanma esası belirlenmiştir. Özel sektör tarafından da bu uygulamanın esas alınması tavsiye edilmektedir.

Bankalar Birliği'nce bankalara dekont, makbuz vb. çıktılarda kullanılması tavsiye edilen format aşağıda gösterilmektedir:

Rakamsal gösterim: 475,45 YTL

Yazı ile gösterim: DörtyüzyetmişbeşYTLkırkbeşYKr

BANKNOTLARDAKİ GÜVENLİK VE GÖRSEL ÖZELLİKLER

74) YTL banknotların özellikleri nelerdir?

Paramızdan 6 sıfır atılarak Yeni Türk Lirası’na geçilmesi operasyonu kapsamında 1 Ocak 2005 tarihinde dolaşıma çıkarılan YTL banknotların görüntüleri ve güvenlik özellikleri Ekim ayında açıklanmıştır.Bu görüntülere ve açıklayıcı bilgilere Bankamız internet sitesinden (www.tcm.gov.tr) ulaşılması mümkündür.

YTL’ye geçişte banknotların daha kolay tanınması ve karışıklığa neden olunmaması için aynı satın alma gücüne sahip kupürler hem TL hem de YTL için benzer renk ve tasarımda üretilmiştir.

75) YTL banknotlarda ne tür güvenlik özellikleri bulunmaktadır?

Banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri, halka ve profesyonellere yönelik özellikler olmak üzere iki gruba ayrılıyor. Aşağıda 100 YTL’lik banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri yer almaktadır.

I- Halka Yönelik Güvenlik Özellikleri

1- Kabartma Baskı: Banknotun ön yüzündeki Atatürk portresi, alt kenardaki bant, mavi-yeşil motif, “TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI” ve “TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI BANKNOT MATBAASI” ibareleri ile banknotun nominal değerini gösteren sayı ve yazılar kabartma olarak basılıdır ve parmakla dokunulduğunda hissedilir.

2- Renk Değiştiren Mürekkep: Banknotun ön yüzündeki Atatürk’ün portresinin sağ tarafındaki alanda banknota değişik açılardan bakıldığında altın sarısından yeşile doğru renk değiştiren özel mürekkeple basılmış bir motif bulunmaktadır.

3- Emniyet Şeridi: Banknotun arka yüzünde kesik gümüşi çizgilerden oluşan pencereli emniyet şeridi yer almakta olup, üzerinde her iki taraftan okunabilen “TCMB” harfleri tekrarlanarak mini yazılıdır. Banknot ışığa tutulduğunda emniyet şeridi düz bir hat şeklinde görülmektedir.

4- Gizli Görüntü: Banknotun ön yüzü yatay konumda göz hizasında ışığa doğru tutulduğunda sağ alt tarafındaki mavi-yeşil giyoş motifin ortasında, “TC” harfleri görülmektedir.

5- Filigran: Banknotun ön yüzünün sol tarafında, banknot ışığa tutulduğunda her iki yüzden de görülebilen, ön yüzdeki Atatürk portresinin daha küçüğünden ve “100” sayısından oluşan filigran yer almaktadır.

6- Bütünleşik Görüntü: Banknotun ön yüzünün sol üst kenarındaki 100 sayısının sol alt tarafında, banknota her iki yüzden ışığa tutularak bakıldığında, arka yüzdeki bölümle birbirini tamamlayan “TC” harfleri bulunmaktadır.

II- Profesyonellere Yönelik Güvenlik Özellikleri

1- Mikro Yazı: Banknotun ön yüzündeki “100” sayılarının içinde “YÜZYTL” ve alt kenardaki mavi-yeşil giyoş bandın altında “TCMB” harfleri mikro yazılıdır ve büyüteçle okunabilir.

2- Kılcal Lifler: Banknot kağıdının içinde ultraviyole ışık altında mavi ve kırmızı yansıma veren kılcal lifler bulunmaktadır.

3- Özel Floresan Mürekkep: Banknotun ön yüzünde Atatürk portresinin bulunduğu alanda özel mürekkeple basılı, ultraviyole ışık altında kırmızı yansıma veren 8 adet meşale motifi ile Atatürk’ün imzası görülmektedir.

4- Özel Baskı Seri ve Sıra Numaraları: Ultraviyole ışık altında banknotun arka yüzünün sol üst tarafında kırmızı baskılı olan seri sıra numarası floresan kırmızı, sağ alt tarafında siyah baskılı olan seri sıra numarası ise sarımsı yeşil yansıma vermektedir.

5- Banknot Kağıdı: Ultraviyole ışık altında parlamayan % 100 pamuktan yapılmış özel banknot kağıdıdır.

Tüm kupürlerin güvenlik özelliklerine Merkez Bankası internet sayfasının (http://www.tcmb.gov.tr/banknotlar) bölümünden erişilebilir.

76) YTL banknotlarda görme engelliler ve görme bozukluğu olanlar için ilave güvenlik özellikleri var mı?

Görme engelliler ve görme bozukluğu olanlar için oluşturulabilecek en temel ayıraç, farklı değerdeki banknotların farklı boyutlarda basılmasıdır.

Bugüne kadar yüksek enflasyonun doğal bir sonucu olarak, sık sık üst değerde yeni banknotların tedavüle çıkarılması nedeniyle, kupürler arasında boyut farkı yaratılması mümkün olamamıştır.

YTL’ye geçiş aşamasında ise kabartma baskı etkisi güçlendirilmiş ve 1, 50 ve 100 YTL’lik bazı banknot ebatlarında kısmen farklılık yaratılmıştır.

Uluslararası standartlarda ve gelişmiş teknolojiler kullanılarak üretilen banknotlarımızda, ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik koşulların daha da iyileştirilmesi ve paramızdan sıfır atılmasından sonra, YTL’den tekrar TL’ye geçilirken, özellikle görme engelli vatandaşlarımıza yardımcı olmak üzere, bugünkü ek önlemlerin yanı sıra ilave ayırıcı özelliklere de yer verilmesi planlanmaktadır.

77) Banknotların kullanımında nelere dikkat edilmelidir?

Dolaşımda bulunan banknot kalitesinin artırılması amacıyla;

Banknotların yıpratılmaması için gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi,
Banknotların üzerine yazı yazılmaması, buruşturulmaması, delinmemesi ve yırtılmaması,
Banknot işleme sistemlerinin çalışmalarının olumsuz yönde etkilenmemesi için yırtılmış banknotların naylon bantlarla yapıştırılmaması,
Cüzdan kullanma alışkanlığının edinilmesi,
Vatandaşlarımızın ellerine geçen eskimiş ve yıpranmış banknotları T.C. Merkez Bankası şubeleri veya bankacılık sistemi aracığıyla değiştirmeleri gerekmektedir.

78) Eskimiş ve yıpranmış banknotlar nerede ve nasıl değiştirilebilir?

Yazıları okunmayacak şekilde kirlenmiş, yıkanmış, boyanmış, yanmış, yırtılmış veya sair sebeplerle eskiyip yıpranmış, değeri belirlenebilen tam banknotlar ile yüzeyindeki eksiklik % 50’den az olan banknotlar, yazılı değeri üzerinden başa baş olarak; tek parçadan ibaret olmak kaydıyla yüzeyindeki eksiklik %50 olan banknotlar yazılı değerinin yarısı üzerinden yenileriyle değiştirilebilir. Yüzeyinin yarısından fazlası eksik olan banknotlar ise değiştirilmemektedir. Eskimiş, yıpranmış veya kısmen fiziki parça kaybına uğramış banknotların, doğrudan T.C. Merkez Bankası şubeleri, T.C. Ziraat Bankası veya diğer Banka ve Özel Finans Kurumlarının şubeleri aracılığıyla değiştirilmesi mümkündür.

79) Banknotların resim ve görüntülerinin kullanılmasında bir sınırlama var mıdır?

5083 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesine istinaden, “Banknotların Resim ve Görüntülerinin Çoğaltılması ve Yayınlanması ile İlgili Duyuru” T.C. Merkez Bankası tarafından 24.2.2004 ve 13.10.2004 tarihli ve sırasıyla 25383 ve 25612 sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanmıştır. İlan olunan bu şartlara uymayan kişiler hakkında fiil daha ağır bir suça vücut vermediği takdirde ağır para cezası uygulanmaktadır.

80) Sahte bir banknot ele geçirildiğinde ne yapılmalıdır?

Sahte bir banknot ele geçirildiğinde derhal Emniyet birimlerine bildirilmelidir.

HİSSE SENEDİ İŞLEMLERİ

81) YTL’ye geçişle beraber hisse senetleri fiyatları ne olmuştur? Örneğin, 1.000 TL’lik veya 500 TL’lik hisse senedinin fiyatı ne olmuştur?

Hisse senetlerinin itibari değerini 500 TL veya 1.000 TL şeklinde belirlemiş olan şirketlerin hisse senetlerinin itibari değerleri, dönüşüm sonrasında 0,05 Yeni Kuruş veya 0,1 Yeni Kuruş gibi değerlere tekabül etmektedir.

Bu doğrultuda, Türk Ticaret Kanunu’nun 399’uncu maddesinde hisse senetlerinin itibari kıymetinin en az 500 lira olduğu şeklindeki hükmün günümüz koşullarına uydurulması ve 5 yıllık geçiş süresince en az 1 Yeni Kuruş olarak düzeltilmesi amacıyla hazırlanan 5274 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 15 Aralık 2004 tarih ve 25671 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Kanunda, uyum için tanınan geçiş sürecinde anonim şirket hissedarlarının sahip olduğu paylardan doğan haklarının saklı olduğu hükmüne açıkça yer verilmiş olup, şirket Yönetim Kurulları, payların Kanun’un 399’uncu maddesine uyumunu sağlayacak yöntemleri uygulamakla yükümlü tutulmuştur.

Kanunun uygulaması şirketler tarafından münferit olarak yapılacak, şirketler pay birleştirmesine gitmek, örneğin 0,001 YTL’lik 10 hisse senedi olan bir yatırımcıya 1 adet 0,01 YTL’lik, yani diğer bir ifade ile 1 Yeni Kuruş’luk bir hisse senedi vermek veya sermaye artırımına gitmek yollarını seçebileceklerdir.

82) İMKB’de hisse senetlerinin fiyatlaması ve gösterimi nasıl olmaktadır? “1 Lot=1.000 Adet” sayısında bir değişim söz konusu oldu mu ?

Yeni Türk Lirası’na geçişle birlikte İMKB’de, özellikle fiyatı 10.000 TL’nin altında kalan hisse senetlerinde fiyat takibi konusunda zorluklar yaşanabilecekti. Örneğin, fiyatı 8.550 TL olan bir hisse senedinin fiyatının 0,855 Yeni Kuruş; fiyatı 450 TL olan bir hisse senedinin fiyatının ise 0,045 Yeni Kuruş olarak ifade edilmesi gerekecek idi. Fiyatların Yeni Kuruş cinsinden dahi küsuratlı olarak oluşmasının, yatırımcıların ve piyasa katılımcılarının küsuratları takip etmede sorun yaşamalarına sebep olabileceği dikkate alınarak, aşağıda açıklanan düzenleme yapılmıştır.

Buna göre, mevcut yapıda 1.000 TL nominal değerli hisse senedi için gösterilen piyasa fiyatı, yeni yapıda 1 YTL (1.000.000 TL) nominal değerli hisse senedi için gösterilmektedir. Kuruşla ifade edilebilen fiyat adımlarının gerekliliği nedeniyle fiyat gösteriminde iki Yeni Kuruş hanesi bulunmaktadır. YTL öncesi “1.000.000 TL (nominal) = 1.000 adet = 1 lot” eşitliğine göre var olan düzenlemeler, YTL’ye geçildikten sonra “1 YTL (nominal) = 1 adet = 1 lot” eşitliğine uygun olarak değiştirilmiştir.

Örnek: Fiyatı 8.550 TL olan hisse senedinin 1 YTL nominal değer için fiyatı sistemde 8,55 YTL olmuştur.

SPK bu konuda “YTL Yatırımcı Bilgilendirme Klavuzu” hazırlamıştır. Bu klavuz www.ytl.gen.tr adresinde bulunmaktadır. İMKB bünyesindeki piyasalardaki değişiklikler ve dikkat edilmesi gereken noktalar bu kılavuzda ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.

83) Hisse senetleri sahipleri bu değişimden dolayı herhangi bir zarara uğradı mı?

Yeni Türk Lirası’na geçişle birlikte, hisse senetlerinin itibari değerleri ne olursa olsun yatırımcıların herhangi bir hak kaybına uğraması söz konusu olmamıştır.

Burada Borsada işlem gören hisse senetleri açısından özel bir duruma değinilmesi gerekmektedir. Açıklandığı üzere, Borsada “1 YTL nominal = 1 adet = 1 lot” uygulamasına geçilmiş ve eski sistemde 1.000 adet olarak kabul edilen hisse senetleri, yeni sistemde 1 adet olarak kabul edilmiştir. YTL’li yeni yapıda Borsa dahilinde tüm Hisse Senetleri Piyasası pazar ve piyasalarında küsurat işlemlerinin yapılmasına son verilmiş ve küsurat işlemleri sadece Borsa dışı lot altı işlemleri kapsamında yetkili aracı kuruluşlar vasıtasıyla yürütülmeye başlanmıştır.

84) YTL’ye geçişle birlikte İMKB endekslerinde herhangi bir değişiklik oldu mu?

İMKB’de hesaplanan endeksler, hisse senetlerinin fiyatlarının çeşitli oranlarla ağırlıklandırılması suretiyle oluşturulmaktadır. Ancak, endekslerin takip kolaylığının sağlanabilmesi ve uzun yıllara dayalı değerlendirmeler yapılabilmesi için serinin mümkün olduğunca değişmeden gitmesi gerekmektedir.

Hisse senetlerinin birim fiyatlarının değişmesi ile birlikte endekslerin de değişmesi gerekmiştir. Bu çerçevede, YTL’ye geçişle birlikte birim fiyatlar değişince endeks hesaplama formülünde gerekli değişiklikler yapılarak endeks değerindeki basamak sayısının korunması sağlanmış, dolayısıyla 2005 yılının ilk seansında endeks, herhangi bir farklılık olmaksızın 2004 yılının son seansında kapandığı değerden açılmıştır. Böylece yatırımcılar Borsayı alışkın oldukları şekilde izlemeye devam edebilmişlerdir.

85) YTL’ye geçişin sermaye piyasalarına maliyeti ne olmuştur?

Yeni Türk Lirası’na geçişle ilgili temel maliyeti, sermaye piyasası kurumlarının yazılımlarında Yeni Türk Lirası’na göre gerekli değişiklikleri yapmalarıdır. Burada maliyet, aracı kuruluşların mevcut yazılımlarının uyum derecesine göre değiştiğinden, net bir rakam telaffuz etmek mümkün değildir. Ancak, bilişim teknolojilerinin sermaye piyasalarında yaygın bir şekilde kullanıldığı ve kullanılan yazılımların görece yeni olduğu dikkate alındığında, bunların esnek ve üzerlerinde değişikliler yapılabilmesine imkan verir nitelikte oldukları öngörülmüştür. Bu çerçevede, piyasa üzerinde maliyet gibi bir baskı unsuru oluşmamıştır.

86) Piyasada TL ve YTL 1 yıl boyunca birlikte bulunacağından, bu dönemde sermaye piyasalarında hangi para birimi tercih edilmektedir?

Kanun hükmü gereğince, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren sermaye piyasalarında her türlü işlem YTL cinsinden yapılmakta ve kayıtlar da yine YTL cinsinden tutulmaktadır. İşlemlerin nihai ödeme aşamasında ise YTL ve TL’nin 1 yıl boyunca birlikte tedavül etmesi sebebiyle her iki para cinsinden de ödeme yapılabilmektedir.

87) YTL'ye geçişin yatırımcıların Takasbank’ta bulunan hisse senedi bakiyeleri üzerindeki etkisi ne olmuştur?

Eski sistemde Takasbank nezdinde saklanan hisse senetleri bakiyeleri “adet” bazında virgülden sonra 3 hane dikkate alınarak takip edilmekte idi. Örneğin; 5.000.000 TL/nominal değerli hisse senedi Takasbank nezdindeki yatırımcı hesaplarında 5.000,000 adet şeklinde, 7.258.698 TL/nominal değerli hisse senedi Takasbank nezdindeki yatırımcı hesaplarında 7.258,698 adet şeklinde tutulmakta idi.

01 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm TL hesapları YTL'ye dönüştüğünden, TL cinsinden takip edilen hisse senedi saklama bakiyeleri, 1.000.000 TL = 1 YTL değişim oranı dikkate alınarak, Yeni Türk Lirasına dönüştürülmüştür. Dönüşüm işlemi; 01/01/2005 tarihinde varolan hisse senedi saklama bakiyelerinin (“adet” değeri) 1.000 ile çarpılarak, TL nominal değere ve bulunan değerin ise 1.000.000’a bölünerek YTL nominal değere çevrilmesi şeklinde yapılmıştır.

Örnek:

YTL ÖNCESİ BAKİYE		YTL GEÇİŞ SONRASI BAKİYE
Hisse	Bakiye	Hisse	Bakiye
A Hissesi	1.234,567	A Hissesi	1,234
B Hissesi	1.200,560	B Hissesi	1,200
C Hissesi	1.105,647	C Hissesi	1,105
D Hissesi	1.250,000	D Hissesi	1,250
E Hissesi	1.750,389	E Hissesi	1,750

Eski sistemde virgülden sonra 3 hanede takip edilen küsurat bakiyelerinin bu çevrim sonucunda izlenmesi mümkün olmadığından, yatırımcıların YTL’ye geçişten önce hesaplarında 1 adetin (nominal değeri 1.000 TL’nin) altında kalan bakiyelerini, bir başka aracı kurumda bulunan hesabına virmanlama, lot altı işlemleri ile alım/satım yapılması vb. yöntemlerle birleştirmesi veya tasfiye etmesi gerekmiştir.

88) TL cinsinden düzenlenmiş hisse senetleri YTL'ye dönüştürülebilecek mi?

YTL’ye geçiş aşamasında, 01/01/2005 tarihinden önce ihraç edilen TL bazında düzenlenmiş hisse senetlerinin YTL bazında yeniden basımı söz konusu değildir. TL cinsinden düzenlenmiş hisse senetlerinin İMKB’de alınıp satılması ve Takasbank’a kabulü devam etmekte olup, hisse senedi bakiyeleri yatırımcı hesaplarında YTL cinsine çevrilerek izlenmektedir.

89) YTL'ye geçişin yatırım fonu portföyleri üzerindeki etkisi ne olmuştur? Fiyatlama nasıl yapılmakta, pay sayılarında bir değişiklik oldu mu?

Reel olarak yatırımcılar açısından herhangi bir değişiklik olmamıştır. Ancak YTL’ye geçişe uygun olarak, yatırım fonu birim fiyatları YTL cinsinden virgülden sonra altı haneli olarak gösterilmektedir. Pay sayılarında ise herhangi bir değişiklik olmamıştır.

90) YTL operasyonu ile ilgili gelişmeler ve ilgili kurumların yaptığı düzenlemeler hakkındaki bilgilere nasıl ulaşılabilir?

YTL ile ilgili bilgilere www.ytl.gen.tr internet adresinden toplu olarak ulaşabileceği gibi, bu adresten www.sanayi.gov.tr, www.maliye.gov.tr, www.hazine.gov.tr, www.tcmb.gov.tr, www.die.gov.tr, www.spk.gov.tr ve www.bddk.org.tr gibi 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunla yetki verilen düzenleyici kurumların internet sayfalarına doğrudan bağlantı kurarak, gelişmeleri takip etmek ve yapılan düzenlemelerle ilgili ayrıntılı bilgiye sahip olmak mümkündür.