1. Yeni Türk Lirası İle İlgili Yapılan Düzenlemeler
5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun(1)
Geçici 1 inci maddesinin üçüncü fıkrasında bu Kanunun uygulanmasında
karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli düzenlemeleri yapmaya
Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan; görev alanına giren
konularda düzenleme yapmaya Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası,
Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun
yetkili olduğu hükmü bulunmaktadır.
Bu hükme göre,
5083 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler çerçevesinde Yeni Türk Lirası
kullanımında özel kesim muhasebe sistemine ilişkin olarak işletmeler
tarafından uyulacak esaslar hakkındaki 13 sıra numaralı Muhasebe
Sistemi Uygulama Genel Tebliği 06/10/2004 tarihli ve 25605 sayılı Resmi
Gazete�de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bakanlığımıza
intikal eden olaylardan, Yeni Türk Lirası kullanımında özel kesim
muhasebe sistemine ilişkin olarak işletmeler tarafından uyulacak
esaslar hakkında oluşan tereddütleri gidermek ve uygulama birliği
sağlamak amacıyla 13 sıra numaralı Tebliğe ilave olarak aşağıdaki
düzenlemelerin yapılması gerekli görülmüştür.
2. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde Yapılan Değişiklikler
2.1. Genel
tebliğin III-01.01.2005 Tarihinden Sonra Yapılacak İşlemler bölümünün
1-Muhasebe Kayıt Düzeni ile İlgili Yapılacak İşlemler kısmının 1.4
fıkrasının birinci paragrafından sonra gelmek üzere aşağıdaki
paragraflar eklenmiştir.
�Ancak, yukarıda
verilen örnekte vergiyi doğuran olayda hesaplanan vergi ile ilgili
indirime veya mahsuba konu olacak bir vergi bulunmamaktadır. Katma
Değer Vergisinde (KDV) ise mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde malın
teslimi veya hizmetin yapılması ile vergiyi doğuran olay meydana
gelmekte ve vergiye tabi her bir olay için tespit edilen KDV oranı
uygulanarak vergi hesaplanmaktadır. Kısaca vergi fiyata bağlı olarak
hesaplanmakta, perakende satışı yapılan mallarda KDV satış fiyatına
dahil olarak belirtilmektedir. İşletmeler tarafından tahsil edilen
KDV�den önceki aşamalarda ödenen KDV mahsup edilmekte, tahsil edilen
KDV�nin mahsup edilecek KDV�den fazla olması halinde aradaki fark vergi
dairesine yatırılmakta, aksi durumda ise mükellefin sonraki döneme
devreden KDV ortaya çıkmaktadır.
Birim fiyatı
düşük ve indirimli oranda vergilendirilen mal ve hizmetlerin perakende
satışını yapan işletmelerde KDV�nin hesaplanmasının 5083 sayılı Kanunun
2 nci maddesi ile birlikte değerlendirilmesi halinde işletme
sahiplerinin birim fiyatları ve satış miktarlarına bağlı olarak leh
veya aleyhlerine bir durum ortaya çıkmaktadır. Örneğin, 01/01/2005
tarihinden sonra bir bakkaldan veya fırından bir adet ekmek satın
alındığını, bir adet ekmeğin fiyatının KDV dahil 30 YKr (0,30 YTL)
olduğunu varsayalım. Belirtilen birim fiyattan; KDV dahil satış
bedelleri, hesaplanan KDV ve tamamlama sonucu KDV�nin alacağı bazı
değerler aşağıda tablo halinde gösterilmektedir.
KDV Oranı (%) | Birim fiyat (YKr) | Adet | KDV dahil satış bedeli (YKr) | KDV (YKr) | Tamamlama sonucu KDV (YKr) |
1 | 30 | 1 | 30 | 0.29 | 0 |
1 | 30 | 2 | 60 | 0.59 | 1 |
1 | 30 | 3 | 90 | 0.89 | 1 |
1 | 30 | 5 | 150 | 1.48 | 1 |
1 | 30 | 7 | 210 | 2.07 | 2 |
1 | 30 | 280 | 8,400 | 83.16 | 83 |
| ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
18 | 30 | 1 | 30 | 4.57 | 5 |
18 | 30 | 3 | 90 | 13.72 | 14 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | Genel toplam | 106,82 YKr | 107,00 YKr |
Tablodan
görüleceği üzere, satılan bir adet ekmeğe isabet eden KDV 0,29 YKr
olmakta ve bu vergi müşteriden tahsil edilmektedir. Çünkü, müşteriden
tahsil edilen 30 YKr�luk bedele KDV dahildir. İşletmenin tüm
satışlarını tek tek gerçekleştirmesi durumunda KDV�nin hesaplanması
işlemlerinin tek tek satış bazında ele alınması halinde hesaplarda
tahsil edilen KDV bulunmayacaktır.
Aynı işletmenin
iki adet ekmek satması halinde ise hesaplanan KDV 0.59 YKr olmasına
rağmen yasa hükmü gereği bu değer 1 YKr�a tamamlanmakta ve hesaplarda
tahsil edilen KDV 1 YKr olarak görülmektedir. Bu durumda da işletme
sahibi tahsil etmediği 0,41 YKr KDV�ni hesaplarına dahil etmek zorunda
kalmaktadır.
Kanunun 2 nci
maddesi hükmü gereği bir adet ekmeğe isabet eden ve yarım YKr altında
olan vergi işlem bazında dikkate alınmamakta, iki adet ekmek olması
halinde ise mükellef hesaplarında tahsil edilmeyen ancak fiyata dahil
olduğu için tahsil edilmiş gibi görünen KDV bulunmaktadır.
Birim değeri
düşük malların perakende satışını yapan işletmelerin vergi
hesaplamalarını doğru ve tam olarak ortaya koyabilmeleri için ödeme
kaydedici cihazların YTL�na göre işlem yapmaları hakkında yayımlanacak
Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları
Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunla İlgili Genel Tebliğlerde
yapılacak düzenlemelere uyumlu hale getirilmesi zorunludur. Mükellefler
muhasebe kayıtlarında esas alacakları KDV hesaplamalarını yayımlanacak
KDV genel tebliğinde yapılacak düzenlemelere göre yapacak ve vergi
dairesine beyan edecektir.�
2.2. Genel
tebliğin III-01.01.2005 Tarihinden Sonra Yapılacak İşlemler bölümünün
1-Muhasebe Kayıt Düzeni ile İlgili Yapılacak İşlemler kısmının 1.7
fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki 1.8. numaralı fıkra
eklenmiştir.
�1.8- Bilindiği
üzere, 01/01/2005 tarihinden sonra Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca
YTL birimi üzerinden gösterge niteliğinde ilan edilecek döviz ve
efektif kurlarından sıfırla başlayan kurlar sıfırdan sonra 5 basamak
olarak ilan edilecek ve nominal değeri daha küçük kurlar ise 100 birim
üzerinden ifade edilecektir. Aynı şekilde, 01/01/2005 tarihinden sonra
bazı mal ve hizmetlerin birim fiyatları 1 YKr�un altında olabilecektir.
Ayrıca, birim değeri çok küçük olan mal ve hizmetlerin yine çok küçük
kar oranlarında alınıp satılması halinde bir birim başına elde edilecek
komisyon, prim, kar payı ve gelir payı gibi adlar altında lehe kalan
tutarlar 1 YKr�un altında olabilecektir. Belirtilen hususlarla ilgili
olarak;
1- İşletmeler
genellikle birim fiyatları 1 YKr�un altında olan mal ve hizmetlerini
tek tek satışa sunmamakta ve fiyatlarını mal ve hizmetin birim değerine
ve/veya süresine bağlı olarak 5, 10, 25, 50 ve 100�lük gibi birimler
veya gram/kiloğramlar üzerinden ifade etmektedirler. Satış ve
fiyatların belirtilen şekilde daha büyük birimlerde yapılması durumunda
birim fiyatların belge ve kayıtlara yansıtılmasında bir sorun
bulunmamaktadır. Ancak, isteyen işletmeler birim tutarları 1 YKr�un
altında olan mal ve hizmetlerini maliyet muhasebesi hesaplarında ve
kendi iç denetim hesaplarında ihtiyaç duyulan hane kadar
kaydedilecektir. Örneğin, 01/01/2005 tarihinden önceki birim fiyatı
veya tarifesi 121 TL olan bir malın 01/01/2005 tarihinden itibaren
maliyet muhasebesi hesaplarında izlenmesi halinde 0.000121 YTL (0.0121
Ykr) olarak hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir.
2- Mükelleflerin
1 YKr altındaki mal veya hizmetlerin birim fiyatlarını fatura
detaylarında ve diğer belgelerde göstermeleri gerekmektedir. Birim
değeri çok küçük olan mal ve hizmetlerin alınıp satılması halinde
düzenlenecek fatura veya fatura yerine geçen benzeri vesikalarda birim
fiyatların virgülden sonra ihtiyaç duyulan hane kadar örneğin 5 veya 6
hanede ifade edilmesi, ancak işlem sonucunda ve ödeme aşamasında toplam
tutarın 1 YKr�a tamamlanması zorunludur.
Örnek:
Bir işletmenin %
18 KDV oranına tabi ve birim fiyatı 0,012556 YTL ( 1.2556 YKr) olan (A)
malından 200 adet ve birim fiyatı 0,025483 YTL (2.5483 YKr) olan (B)
malından 300 adet sattığı varsayıldığında, işletmenin düzenleyeceği
fatura veya fatura yerine geçen benzeri vesikalar aşağıdaki gibi
düzenlenecektir.
Cinsi | Miktar | Fiyat (YTL) | Tutar (YTL) |
A Malı | 200 | 0,012556 | 2,51 |
B Malı | 300 | 0,025483 | 7,64 |
| ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | KDV Matrahı | 10,15 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | %18 KDV | 1,83 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | Toplam | 11,98 |
Örnekte
görüldüğü üzere, birim fiyatlarda tamamlama yapılmayacak olup, birim
fiyatların miktarlarla çarpılması sonucu bulunan tutar işlem sonucu
olduğundan tamamlama bu aşamada yapılacak ve tutarlar YKr olarak ifade
edilecektir. Matraha isabet eden KDV hesaplamasında ve buna bağlı
olarak toplam tutarda tamamlama işleminin ayrıca yapılacağı tabiidir.
3-Mükellefler 1
YKr�un altındaki birim fiyatlarını veya tarifelerini internet, basın ve
diğer kanallarla tüketicilere duyurabilecektir.
4-Maliyet
muhasebesi hesaplarında veya diğer alt hesaplarda virgülden sonra
ikiden fazla hanenin kullanımı, birim fiyatların 6 hanede ifade
edilmesi ve bunların fatura detaylarında ve diğer belgelerde
gösterilmeleri işlem sonucunda ve ödeme aşamasında toplam tutarın 1
YKr�a tamamlanması hükmünü etkilememektedir.
5-İşletmeler YTL
dönüşümü sonrası ticari mallar veya mamuller hesaplarında bulunan ve
toplam tutarı 1 YKr�un altında olan mallarını 1 YKr olarak hesaplara
alabileceklerdir. Değeri 1 YKr�un altında birden fazla mala sahip
olunması halinde bu malların tümünün tek bir hesapta toplanarak kayıt
yapılması mümkün olup buna ilişkin olarak bilanço dipnotlarında gerekli
açıklama yapılacaktır.�
2.3. Genel
tebliğin III-01.01.2005 Tarihinden Sonra Yapılacak İşlemler bölümünün
2-Beyanname, Belge ve Bildirim Düzeni ile İlgili Yapılacak İşlemler
kısmının 2.3 fıkrasına aşağıdaki örnekler ilave edilmiştir.
Örnek 1:
Perakende satış
fiyatları paket başına sırasıyla 1,35-YTL, 2,15-YTL ve 2,95-YTL olan
(A), (B) ve (C) marka sigaraların üreticisi olan bir sigara firmasının,
satış miktarlarına göre ÖTV hesaplaması aşağıdaki şekilde yapılacaktır.
Marka | Satış Miktarı (Paket) | Perakende Satış Fiyatı (YTL/Paket) | ÖTV Oranı | Maktu ÖTV Tutarı
(YTL/Paket) | Hesaplanan
Nispi ÖTV
(YTL) | Hesaplanan
Maktu ÖTV
(YTL) | Toplam
ÖTV (YTL) |
(A) | 55.040 | 1,35 | % 28 | 0,35 | 20.805,12 | 19.264 | 40.069,12 |
(B) | 173.900 | 2,15 | % 28 | 0,535 | 104.687,8 | 93.036,5 | 197.724,3 |
(C) | 32.960 | 2,95 | % 28 | 1 | 27.224,96 | 32.960 | 60.184,96 |
Söz konusu
sigaraların üretici satış fiyatlarının (ÖTV ve KDV hariç) sırasıyla,
0,41-YTL, 0,62-YTL ve 0,67-YTL olduğu varsayımıyla, üretici tarafından
teslim edilen sigaralarla ilgili satış faturası aşağıdaki şekilde
düzenlenecektir.
Mal Cinsi | Miktarı (Paket) | Satış Bedeli (YTL/Paket) | Toplam Satış Bedeli (YTL) | ÖTV
(YTL) |
A Malı | 55.040 | 0,41 | 22.566,4 | 40.069,12 |
B Malı | 173.900 | 0,62 | 107.818 | 197.724,3 |
C Malı | 32.960 | 0,67 | 22.083,2 | 60.184,96 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | TOPLAM | 152.467,6 | 297.978,38 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ÖTV | 297.978,38 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ARA TOPLAM | 450.445,98 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | KDV (% 18) | 81.080,28 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | GENEL TOPLAM | 531.526,26 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
Örnek 2:
Maktu vergi
tutarları litre başına sırasıyla 1,2510-YTL ve 0,8475-YTL olan
kurşunsuz süper benzin ve motorin teslimi yapan bir firmanın, satış
miktarlarına göre ÖTV hesaplaması aşağıdaki şekilde yapılacaktır.
MAL CİNSİ | Teslim
Miktarı
(Litre) | Maktu Vergi
Tutarı
(YTL/Litre) | Toplam ÖTV
(YTL) |
Kurşunsuz Süper Benzin | 712 | 1,2510 | 890,71 |
Motorin | 568 | 0,8475 | 481,38 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | TOPLAM | 1.372,09 |
Söz konusu
malların teslim bedellerinin (ÖTV ve KDV hariç) kurşunsuz süper benzin
için 0,50-YTL/Lt, motorin için ise 0,51-YTL/Lt olduğu varsayımıyla,
teslim edilen mallara ilişkin satış faturası aşağıdaki şekilde
düzenlenecektir.
MAL CİNSİ | Teslim Miktarı
(Litre) | Teslim Bedeli (YTL/Litre) | Toplam Teslim
Bedeli (YTL) | ÖTV
(YTL) |
Kurşunsuz Süper Benzin | 712 | 0,50 | 356 | 890,71 |
Motorin | 568 | 0,51 | 289,68 | 481,38 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | TOPLAM | 645,68 | 1.372,09 |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ÖTV | 1.372,09 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ARA TOPLAM | 2.017,77 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | KDV(%18) | 363,20 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) | GENEL TOPLAM | 2.380,97 | ![](14%20NOLU%20TEBLIG%20TASLAK_files/ecblank.htm) |
2.4. Genel
tebliğin III-01.01.2005 Tarihinden Sonra Yapılacak İşlemler bölümünün
2-Beyanname, Belge ve Bildirim Düzeni ile İlgili Yapılacak İşlemler
kısmına 2.3 fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki 2.4 numaralı fıkra
eklenmiştir.
�2.4�Mükelleflerin
kullanmakta oldukları bazı matbu fatura veya fatura yerine geçen
vesikalarda tutarın yazı ile belirtildiği bölümde
�Yalnız......................TL / Lira� ibareleri bulunmaktadır. Mevcut
ibarelerin bulunduğu fatura veya fatura yerine geçen vesikaların
değişimi zorunlu olmayıp, dileyen mükellefler ibarelerde YTL veya yazı
ile �Yeni Türk Lirası� değişikliklerini yapmak suretiyle eski
belgelerini kullanmaya devam edebileceklerdir. İşlem sonucunda Yeni
Kuruş bulunması halinde YKr�a da yer verilmesi gerektiği tabiidir.�
Tebliğ olunur.
(1) 31/01/2004 tarih ve 25363 sayılı Resmi Gazete�de yayımlanmıştır.