Kime : Banka Genel Müdürlükleri ve Özel Finans Kuruluşları Birliği
Kimden : Türkiye Bankalar Birliği
Tarih : 2 Mart 2004
Birliğimiz organizasyonunda 23 Şubat 2004 tarihinde Yapı ve Kredi Bankası Konferans Salonunda düzenlenen ve TCMB temsilcileri ile Bankalar ve Özel Finans Kurumlarının katıldığı Yeni Türk Lirası’na geçiş ile ilgili toplantıya toplam 49 Banka ile Özel Finans Kurumu’ndan 154 yetkili katılmıştır.
Toplantıya ilk olarak TCMB tarafından yapılan “Yeni Türk Lirası (YTL) Projesi Bankalar Bilgilendirme Toplantısı” başlıklı sunumla başlanmıştır. Sunum içerisinde TCMB’nin YTL Projesi için nasıl yapılandığı hakkında kısaca bilgi verilmiş, YTL projesi kapsamında EFT-EMKT sistemi proje planı anlatılmıştır. Daha sonra YTL projesi kapsamında EFT-EMKT sisteminin dönüşüm planı açısından önemli tarihlere göz atılmış, en son YTL projesi kapsamında kesinleşen konular üzerinde tek tek durularak bu bağlamda yürütülecek çalışmaların izlenmesi için öneriler sıralanmıştır.
Ayrıca, YTL’ye geçişte hisse senetleri konusuyla ilgili olarak SPK ile görüşmelerin devam ettiği; banknotların basılması, görüntülerinin elde edilmesi ile ilgili hususların kısa bir süre sonra Resmi Gazetede yayınlanacağı, madeni paraların basılması ile ilgili Darphane ile görüşmelere çok yakın bir zamanda başlanacağı konularında da genel bir bilgi verilmiştir.
Toplantıya katılanlara ayrıca, Birliğimiz bünyesinde kurulan ve çalışmalarını sürdüren Yeni Türk Lirası Çalışma Grubunun toplantı notlarının Birliğimiz web sitesinde “Çalışma Grupları” başlığı altında yer aldığı ve isteyen yetkililerin konuyla ilgili gelişmeleri buradan takip edilebileceği bilgisi de verilmiştir.
Toplantının ikinci bölümü karşılıklı soru-cevap şeklinde devam etmiştir.
Soru: Fiziksel paranın boyutları ile eski-yeni banknot ayrımı yapılmasının gerekliliği konuları ATM’ler için son derece önemlidir. ATM makinelerinin ayarlanabilmesi için YTL banknot boyutlarının bilinmesi gerekmektedir. Eğer normal kasetlerden daha uzun ise buna göre değişiklik yapılması gerekecektir. Bu işlemler 3-4 ay sürebilmektedir. Ayrıca, çoğu ATM’lerde sadece 3 kaset yeri olduğu düşünülürse bankaların ATM’lerde kullanılacak kupürlere de karar vermesi gerekmektedir. Eski ve yeni banknot ayrımı yapılması gerekecek midir?
TCMB Cevap: Ebatlar ve teknik özellikler belli olmuştur. Para basma işleminin başlamasıyla birlikte bankalar bilgilendirilecektir. YTL’ye geçişte banknotların daha kolay tanınması ve karışıklığa neden olunmaması için aynı satın alma gücüne sahip kupürler hem TL hem de YTL için benzer renk ve tasarımda üretilecektir. Banknot ölçülerinin uluslararası standartlar içerisinde planlandığı da ayrıca ifade edilmiştir.
TCMB Soru: 100 YTL ve 50 YTL ATM’lerde kullanılabilir mi?
Cevap: Evet özellikle kalabalık iş merkezlerinde kullanılabilir. Fakat ATM’lere konulacak kupür kalitesinin çok iyi olması gerekmektedir. Şu an için 5 milyon TL’lik banknotlarda bir hayli sorun yaşanmaktadır.
TCMB Soru: Optik okuyuculu ATM var mı? Paraların optik olarak okunması gerekecek mi?
Cevap : Hesaba direkt olarak para yatırılan ATM’lerde optik okuyucular sayesinde para tanınmakta ve sayılmaktadır. Bu tip makinalara paranın tüm özelliklerinin girilmesi gerekmektedir.
Soru: Eski TL’nin ve YTL’lerin aynı anda tedavülde olması pratikte nasıl gerçekleşecek?
TCMB Cevap: Bankalar 01.01.2005 tarihinden itibaren tüm kayıtlarını YTL olarak tutacaklardır. Ayrıca 2005 yılı içerisinde bir sene boyunca YTL ve TL aynı anda tedavülde olacaktır. Bankalar 31.12.2004 akşamı tüm kayıtlarını ve tüm müşteri hesaplarını YTL’ye dönüştürmüş olacaktır. Fakat bir yıl boyunca eski TL’ler de fiziksel olarak kullanımda olacağı için müşteri hesabına para yatırmak isterse, ya da hesabından para çekmek isterse, şubenin buna göre hazırlıklı olması gerekecektir. Bu durumda, kasasındaki fiziksel kupürleri, eski ve yeni diye ayrı ayrı takip edebileceği bir alt yapıya sahip olması da gerekecektir. Bankaların öncelikle fiziki olarak işlemlerini YTL ile yapmaları tavsiye edilmekle birlikte, her iki para biriminin de tedavülde olduğu gerçeğinden hareketle YTL bakiyesinin yetersiz olması durumunda ödemelerini TL olarak da yapmaları mümkündür. YTL dönüşüm tarihi yaklaştıkça bankaların nakit operasyonu, şube operasyonu gibi birimleriyle bu konularla ilgili olarak daha detaylı toplantılar yapılacaktır.
Soru: Kasada oluşacak TL ve YTL’lerin muhasebe kayıtları nasıl yapılacak?
TCMB Cevap: Bankalar eğer müşteriden 100.000.000 TL tahsil ettiyse bunu “geçiş hesapları” veya “dönüşüm hesapları” kullanarak YTL’ye dönüştürecek, 100 YTL olarak kaydını tutacaktır. Vezne sisteminde ise hem TL hem de YTL’leri takip edebilecek bir alt yapıya sahip olmalıdır. Gün sonunda TL olarak ve YTL olarak şu kadar miktar fiziksel kupürüm var diyebilecek bir sistemin kullanılıyor olması yararlı olacaktır. Yasal kayıtların tamamen YTL olarak tutulması gerekmektedir. Fiziksel bakiye ile kaydi bakiyenin mutabakatı mutlaka sağlanacaktır.
Soru: “Geçiş hesabı” nedir?
TCMB Cevap: Bankalar, 31.12.2004 akşamı itibariyle tüm bakiyelerini bir kerede YTL’ye dönüştürecektir. 1.1.2005 tarihinde müşteri şubeye gelip de 1.000.000 TL şeklinde bir parayı hesabına yatırmak isterse, bu miktarın önce bir “Geçiş Hesabı”na aktarılması gerekecek, daha sonra oradan dönüşüm kurundan YTL’ye çevrilip muhasebe kayıtlarına aktarılacaktır. Gün sonunda ise örneğin “kasa hesabı” kapatılırken de bu geçiş hesabı ile fiziksel olarak elde bulundurulan eski TL’ler eşitlenecektir.
Soru: YTL’ye geçişle birlikte madeni paraların kullanımında bir artış olacak. Dolayısıyla bankalar ellerinde daha çok madeni para bulunduruyor olacak. TCMB eski madeni paraların yenileriyle değiştirilmesiyle ilgili nasıl bir prosedür izleyecek? Eski madeni paralar her gün mü devredilecek?
TCMB Cevap: Darphane ile ilgili görüşmeler önümüzdeki hafta başlayacağı için bu konuyla ilgili detaylar daha sonra bankalara açıklanacaktır. İstanbul dışında bu değişim TCMB şubelerinde gerçekleştirilecektir.
Soru: Çek takası konusunda bir zamanlama var mı? Çek kağıdı üzerindeki dizaynda bir değişiklik olacak mı? Senetlerde tarih var, TL ile tanzim edilmiş bir senet YTL’ye geçildikten sonra bankaya getirilirse nasıl bir yol izlenecek? 31.12.2004’den önce yazılmış senetler 1.1.2005’den sonra protesto edilirse nasıl bir işleme tabi tutulacak?
TCMB Cevap: Senetler 1.1.2005’den itibaren YTL üzerinden işlem görecek, kuruş kullanılmayacaktır. Eğer çek takasa gidecekse miktar YTL’ye çevrilip öyle gönderilecektir. Takaslaşma 6 sıfır atılarak YTL üzerinden yapılacaktır. Eğer çek karşılıksız çıktıysa TCMB’ye bildirilirken üzerinde yazan tutar üzerinden bildirilecek, bildirim TL yapıldıysa kaldırma işlemi de TL üzerinden yapılacaktır. Senetlerde baz alınacak tarihin düzenleme tarihi mi yoksa protesto tarihi mi olacağı TCMB tarafından daha sonra bildirilecektir. Çek dizaynlarında mutlaka değişiklik olacak, üzerinde YTL yazan çek karnelerinin bastırılması gerekecektir. Bunlarla ilgili konular ve protestolu senetler ile ilgili konular netleştikçe bankalara açıklamalar yapılacaktır.
Soru: Banknot dağıtımı ve teminatlandırması nasıl olacak?
TCMB Cevap: Henüz belli değil, üzerinde çalışılıyor, daha sonra açıklanacaktır.
Soru: Herhangi bir ihtiyaç durumunda 31 Aralık 2004’ün tatil olması planlanacak mı, eğer tatil olacaksa bankaların buna göre stratejilerini belirlemesi gerektiğinden dolayı tatil konusunun önceden bilinmesi gerekmektedir. Ayrıca bankalar diğer bankalarla da mutabakat sağlayacakları için belli bir süreye ihtiyaç duyacaklardır. Yıl sonu işlemleriyle birlikte YTL’ye geçişle ilgili de işlemler yapılacağı için yılın son iş gününün tatil olmasında yarar görülmektedir.
TCMB Cevap: Resmi tatil ilan edilmesi çok uzun prosedür ve yasa gerektiren bir işlemdir. Bankaların hiç tatil olmayacakmış gibi hazırlık yapmaları yararlı olacaktır.
Soru: Yuvarlama işlemleri nasıl olacak, tüm bankaların aynı standartlar doğrultusunda yuvarlama yapması sağlanabilir mi?
TCMB Cevap: Yuvarlamanın esasları Kanunun 2. Maddesinde belirlenmiştir ve tüm işlemlerde uygulanması yönünde bir düşünce içerisindeyiz. Küsuratların lehte ya da aleyhte olabilecek unsurlar içerdiği, küsuratlarda gelirin BSMV’den muaf, giderin ise kanunen kabul edilen gider sayılması için Maliye Bakanlığı’na önerimiz iletilmiştir. Bu konu Maliye Bakanlığı ile birlikte netleştirilecektir.
Soru: Bankalar YTL’ye geçiş ile ilgili proje gruplarını oluşturmaya başladılar. YTL’ye geçişte Tek Düzen Hesap Planında ne tür hesapların açılacağı konusunda BDDK’nın bir açıklama yapması gerekmektedir. Bankaların yolladığı bilgiler açısından her bankanın YTL geçişini standart hesaplarda yapması da son derece önemlidir. Ayrıca, muhasebe ilkeleri açısından kayıtların fiziksel sisteme eşit olması gerekmektedir. Açılacak hesaplar bankalara bildirilirse her banka aynı hesapları kullanacağından mutabakat ve kontrol kolaylığı olacağı düşünülmektedir.
Banka Önerisi: TL de aynen bir döviz kuru gibi düşünülüp tutulabilir, bu konu Muhasebe Uygulama Yönetmeliği Çalışma Grubuyla müştereken görüşülebilir.
Banka Önerisi: Kasa hesabının altına yeni bir alt hesap açılıp TL orada takip edilebilir.
TCMB Cevap: Bu konudaki açıklamalar daha sonra yapılacak.
MUY Çalışma Grubu ve YTL Çalışma Gruplarının bir araya geleceği bir toplantıda Tek Düzen Hesap Planında açılabilecek dönüşüm hesaplarının ve kayıt düzeni ile ilgili hususların gündeme alınması ve standart bir yol tavsiye edilmesinin yararlı olacağı görüşülmüştür.
Soru: TCMB gerek görsel, gerekse de yazılı olarak YTL geçişi ile ilgili kamuoyunu bilgilendirecek midir?
TCMB Cevap: TCMB kapsamlı bir tanıtım kampanyası düzenleme hazırlığı içindedir. İngilizce ve Türkçe broşür, afiş basmak ve dağıtmak konulan hedefler arasındadır. Hem ulusal düzeyde hem de uluslararası düzeyde etkinlikler planlanmakta olup web sitemizde de konuyla ilgili bir bölüm oluşturulmuştur.
Banka Önerisi: Kamuoyunu aydınlatması açısından www.ytl.com gibi bir sitenin açılmasının ve bu konuyla ilgili her türlü detayı İngilizce ve Türkçe olarak burada kamuoyuna verilmesinin son derece yararlı olacağını düşünülmektedir.
TCMB Cevap: TCMB şu anda kendi sitesindeki menüye “Yeni Türk Lirası” diye bir bölüm eklemiştir.
TCMB Soru: Kurumsal Müşterilerle YTL hususunda ilişkiler başladı mı? Onlara bilgilendirmeler yapıldı mı?
Cevap: Çeşitli kamu kurumlarına bu geçiş ile ilgili mutlaka bir yaptırım uygulanmalı ve onların da YTL’ye sağlıklı geçişi sağlanmalıdır. Aksi takdirde zincirin bir halkasının hazır olmaması, sistemin hazır olmaması anlamına gelmektedir. Özellikle SSK, Bağkur, Tedaş, İgdaş, Türk Telekom, İski gibi bankalarla fatura ilişkileri olan kurumların bir ay öncesinden 2005 Ocak ayı faturalarını YTL cinsinden gönderir konumda olması gerekmektedir.
Soru: Teminat mektupları hesaplarında veya nazım hesaplarda izlenen buna benzer diğer hesaplarda altı sıfır atılacak mı? Bunlar nasıl takip edilecek?
TCMB Cevap: Bu konuyla ilgili bir standart geliştirilip bankalara duyurulacaktır.
Soru: Kredi kartları ekstrelerinde hesap kesim tarihi Aralık 2004, ama ödeme tarihi Ocak 2005 olması durumunda nasıl bir yol izlenecek? 2004 yılında yapılan bir harcamanın charge-back’i 2006 yılında gelirse nasıl bir yol izlenecektir?
TCMB Cevap: TL ile gelen her şey dönüşüm kuru kullanılarak YTL’ye çevrilecek, Aralık 2004 ayında bastırılacak ekstrelerde ödeme tarihi Ocak 2005 ise ödenecek miktar YTL cinsinden gösterilecektir. Küçük bir program değişikliği ile ödenecek tutar ekstrenin sonunda YTL cinsinden gösterilecektir. Bankalar dilerse Aralık ayında yapılan harcamaları TL üzerinden, Ocak ayında yapılanları YTL üzerinden gösterip ödenecek miktarı toplamda YTL üzerinden gösterebilecektir. Bu konudaki senaryoları çoğaltmak mümkündür ancak yazılım değişikliği gerekecektir.
Banka Önerisi: Kredi kartlarında, müşteri kayıtlarında ya da hesaplarında 31.12.2004 itibariyle eski TL’nin çıkışının yapılıp YTL üzerinden bir giriş yapılması gibi ortak bir kararın verilmesi son derece yararlı olur. Bu konu Yeni Türk Lirası Çalışma Grubu gündemine alınmalıdır.
Soru: Plan ve öngörülere bakıldığında planların sadece bankalar için yapıldığı görülmektedir. Zincirin diğer halkaları için hazırlanmış bir acil durum planı var mıdır?
TCMB Cevap: Tüm kurumların olağanüstü durum planlarını şimdiden yapması gerekmektedir. Hatta, manuel işlem yapılmasına varıncaya kadar tüm işlemlerin düşünülmesi gerekmektedir.
Soru: Şubelerde müşteri işlemleri yapılırken müşterilerin ne kadar miktarda TL getirip YTL’ye çevrilmesine ya da hesaba yatırılmasına izin verilecektir? Bu konuda belirli bir limit olacak mıdır? Müşteriden ne tür evraklar istenecektir?
TCMB Cevap: Birlikte dolaşım süresince her iki para birimi de yasal para statüsünde olduğundan sınırlama getirilmesi düşünülmemektedir. Ancak, kural olarak TL’nin bir an önce tedavülden çekilebilmesi amacıyla, zorunlu kalınmadıkça ödemelerde TL kullanılmayacaktır. Bankaların yeterli miktarda YTL banknota sahip olması durumunda getirilen TL’yi değişime kabul etmesi gerekmektedir. Konu ile ilgili detaylı bilgi daha sonra verilecektir.
Soru: POS’larda YTL geçişi için nasıl bir yol izlenecektir?
Banka Cevap: 31.12.2004 akşamı her POS cihazında gün sonu işlemi yapılması, bankaların da ertesi gün için YTL üzerinden işlem gören yeni programı POS cihazlarına göndermesi, POS’ların 1.1.2005 itibariyle YTL olarak işlem yapar hale gelmesi sağlanmalıdır.
Soru: IMF Heyeti ile yapılan toplantıda da gündeme getirildiği gibi YTL’ye geçiş ile madeni paralar daha çok kullanılır olacak, vatandaş olarak cebimizde, bankalar olarak da şubelerinde daha çok madeni parayı bulundurmak zorunda olacağız. Bunlar TCMB şubelerinden banka şubelerine nasıl taşınacak? Madeni paraların taşınması, stoklanması için nasıl bir yol izlenecek?
TCMB Cevap: Madeni para kullanımının emisyon içindeki payı şu anda %1.1. Bunun YTL’ye geçiş ile birlikte %5’e yükselmesi beklenmektedir. Yeni madeni paralar da her zaman olduğu gibi TCMB şubelerinden alınabilecektir. İleride daha detaylı açıklamalar yapılacaktır.
Soru: Yurtdışı ile yapılacak işlemler için muhabir bankalarımızın da YTL konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir, bu konuyla ilgili nasıl bir yol izlenecektir?
TCMB Cevap: Tüm muhabir bankalar YTL konusunda Broadcast mesajı ile bilgilendirilecektir. Banknotlarla ilgili tanıtımlar son üç ayda yapılacaktır. Yabancı ülke merkez bankalarına, YTL banknotların tanıtımı amacıyla broşür, afiş vb. dokümanlar gönderilecektir.
Ayrıca burada, YTL konusunda Swift ile yazışmaların sürdürüldüğü, TCMB’nin YTL için ISO kodu almasından sonra bu kodun Swift’e bildirileceği ve Swift içerisinde gerekli değişimlerin yapılacağı hakkında bilgi verilmiştir.
Soru: YTL’den “yeni” ibaresinin ne zaman kaldırılması planlanıyor?
TCMB Cevap: Bu konuda herhangi bir tarih vermek mümkün olmasa da 2-3 sene sonra “yeni” ibaresinin kaldırılması ve tekrar TL’ye geçilmesi planlanıyor. Bu konuyla ilgili yetki, bilindiği üzere Bakanlar Kurulu’na verilmiş durumdadır. Bu strateji, parasından sıfır atan diğer ülke örneklerinde de görülmektedir. Fakat bu değişim, gelişmeler izlendikten sonra uygun bir dönemde yapılacaktır.
Soru: Kart hamillerinin yurt dışında yaptıkları, turistlerin yurt içinde yaptıkları kredi kartı harcamaları bilindiği üzere muhabir bankalara gönderilmektedir? Burada kullanılan para birimi kodu mu değişecektir?
TCMB Cevap: Evet, kod değişecektir. Ayrıca YTL geçişi ile ilgili Visa, Mastercard gibi kuruluşlar bir test yapacaksa onlardan da bu test sürecinin önceden alınması gerekecektir.
YTL’ye geçişte Visa ve Mastercard konusunun tekrar Yeni Türk Lirası Çalışma Grubu gündemine alınmasına karar verilmiştir.
Soru: Yabancı bir bankanın Türkiye şubesi olarak YTL’ye geçiş ile ilgili sürenin alt yapı değişikliklerini tamamlamak için yeterli olmadığını vurgulamak istiyorum. Uluslararası bilgilendirmenin daha erken ve daha çabuk yapılmasını öneriyorum. Türkiye’de herhangi bir şubesi olmayan iki yabancı bankanın bile kendi aralarında TL işlem yapabildiği düşünülürse bunun ne kadar önemli olduğu anlaşılabilir.
TCMB Cevap: TCMB tarafından yapılan tanıtımların daha çok banknot tanıtımı şeklinde olması planlanmaktadır. Bankaların da bağlantıda oldukları tüm kuruluşlara, tüm bankalara YTL geçişi konusunda bilgilendirme yapması gerekmektedir. TCMB de tüm diğer merkez bankalarına bilgi aktarmaktadır.
Soru: Kanuna göre tüm etiket ve tarife listelerinde bedellerin bir yıl boyunca hem TL hem de YTL cinsinden gösterileceği söylenmektedir. Müşteriye verilecek ekstrelerde ve defterlerde de TL ve YTL birlikte mi gösterilecektir?
TCMB Cevap: TL ve YTL bir sene boyunca fiziki olarak tedavül edecektir. Fakat, müşteri hesapları ve defterleri 01.01.2005 tarihinden itibaren miktarları sadece YTL olarak gösterecektir. Bunun yanı sıra komisyon tarifeleri gibi listeler her iki gösterimi de içeriyor olmalıdır.
Soru: Her iki para birimi de bir sene boyunca birlikte kullanılacağı için, bankalar sadece TL’ yi kabul eden ve YTL veren kurumlar olarak mı işleyecektir? Yoksa elinde yeteri kadar YTL olmaması durumunda müşterisine TL de verebilecek midir?
TCMB Cevap: Arzu edilen durum aslında bankaların TL alarak YTL ödeme yapmasıdır. Fakat burada amaç bankayı zor bir pozisyonlara sokmak da değildir. Bankanın zor bir durumda kalmaması için gerekiyorsa eski TL üzerinden de ödeme yapabilecek şekilde organize olması önerilmektedir. Zorunlu olduğu hallerde TCMB de ödemelerini TL ile yapabilecektir.
Toplantı sonunda yapılan değerlendirmede; Türkiye Bankalar Birliği YTL Çalışma Grubu’nun faaliyetlerinin devam etmesinin sektörel hazırlıklar için son derece önemli olduğu vurgulanmış, sektörün hazırlık durumunun ve gelişmelerin izlenmesi için izleme tabloları hazırlanmasının uygun olacağı görüşülmüş, tüm bankaların katılımıyla sene içerisinde en az iki kez daha toplantı yapılarak gündemdeki konuların görüşülmesine karar verilmiştir.