TÜRKİYE CUMHURİYETİ
DEVLETİNİN PARA BİRİMİ
HAKKINDA KANUN
KANUN NO: 5083
YÜRÜRLÜK: 31.01.2004
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi
Madde 1- Türkiye Cumhuriyeti
Devletinin para birimi Yeni Türk Lirasıdır. Yeni Türk Lirasının alt birimi Yeni
Kuruştur. Bir Yeni Türk Lirası (YTL) yüz Yeni Kuruşa (YKr) eşittir.
Bakanlar Kurulu,
Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruşta yer
alan yeni ibarelerini kaldırmaya ve uygulamaya ilişkin esasları belirlemeye
yetkilidir.
Türk Lirası ile Yeni
Türk Lirası arasında değişim oranı ve Yeni Kuruşa tamamlama*
Madde 2- Türk Lirası
değerler Yeni Türk Lirasına dönüştürülürken, bir milyon Türk Lirası
(1.000.000 TL) eşittir bir Yeni Türk Lirası (1 YTL) değişim oranı
esas alınır.
Türk Lirası değerlerin Yeni
Türk Lirasına dönüşüm işlemlerinin ve Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan
işlemlerin sonuçlarında ve ödeme aşamalarında yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki
değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruşun altındaki değerler
dikkate alınmaz.
Türk Lirasına yapılan atıflarda değişiklik
Madde 3- Kanunlarda ve diğer
mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde,
kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim
araçlarında Türk Lirasına veya liraya yapılan atıflar, 2 nci maddede
belirtilen değişim oranında Yeni Türk Lirasına yapılmış sayılır.
Banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve
yayınlanması
Madde 4- Halen tedavülde
bulunan, tedavülden çekilmiş veya tedavüle çıkarılacak olan banknotların resim
ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanmasına ilişkin boyut, renk, malzeme,
çözünürlük, üzerinde bulunacak ibareler ve benzeri hususlarla ilgili şartlar
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenir ve Resmi Gazetede ilan olunur.
İlan olunacak
şartlara uymayan kişiler hakkında fiil daha ağır bir suça vücut vermediği
takdirde bir milyar beş yüz milyon liradan beş milyar liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur.
Yürürlükten kaldırılan hükümler
Madde 5- 24/12/1937 tarihli ve 3290 sayılı
Devlet Hesaplarında Liranın Esas İttihaz Edilmesi Hakkında Kanun yürürlükten
kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Halen tedavülde
bulunan Türk Lirası banknotlar ile madeni paralar 1/1/2005-31/12/2005 tarihleri
arasında Yeni Türk Lirası banknotlarla ve yeni çıkarılacak madeni paralarla
birlikte tedavül eder.
Söz konusu banknotların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esaslar
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca, madeni paraların birlikte tedavülü ve
değiştirilmesine ilişkin esaslar ise Hazine Müsteşarlığınca belirlenir.
Bu Kanunun
uygulanmasında karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli düzenlemeleri
yapmaya Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan; görev alanlarına giren
konularda düzenleme yapmaya Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu
ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu yetkilidir.
Geçici Madde 2- Türk Lirası üzerinden
yapılan her türlü hukuki muamele ile hukuki sonuç doğuran belgelerin 2 nci
maddede belirtilen değişim oranı dikkate alınarak 31/12/2005 tarihine kadar, bu
tarih dahil Yeni Türk Lirasına göre değiştirilmesi halinde, muamele ve
düzenlenecek belgeler her türlü vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden
muaftır.
Geçici Madde 3- 1/1/2005-31/12/2005
tarihleri arasında, bütün mal ve hizmet bedellerinin, 4077 sayılı Tüketicinin
Korunması Hakkında Kanunun 12 nci maddesi çerçevesinde düzenlenecek etiket
ve tarife listelerinde Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası üzerinden ayrı ayrı
gösterilmesi zorunludur.
Bu yükümlülüğü
yerine getirmeyenler hakkında 4077 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin
ikinci fıkrasında öngörülen ceza uygulanır.
Yürürlük
Madde 6- Bu Kanunun;
a) 4 üncü maddesi
ile geçici 1 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları yayımı tarihinde,
b) Diğer hükümleri
1/1/2005 tarihinde,
yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 7- Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
GENEL
GEREKÇE
Ulusal ekonomimizde 1980-2002 döneminde yaşanan enflasyonist süreç
dolaşımdaki banknot tutarına da yansımış, 31/12/1980 tarihinde 278,6 milyar
Türk Lirası olan tedavüldeki banknot tutarı (emisyon hacmi) 31/12/2002
tarihinde 7 katrilyon 635 trilyon 621,9 milyar Türk Lirasına (27.407 katına)
ulaşmıştır.
Bu gelişmenin bir sonucu olarak 1927 yılından 1980 yılına kadar dolaşımdaki
banknot ihtiyacı 50 Kuruş ile 1.000 Türk Lirası arasında değişik değerlerdeki
banknotlarla karşılanabilirken, 1981 yılından günümüze kadar geçen zaman içinde
artan dolaşım ihtiyacını karşılayabilmek için üst değerde yeni banknotlar
dolaşıma çıkarılmış ve en küçük değerlerdeki banknotlar da tedavülden çekilerek
dolaşımdaki banknot kompozisyonu 2002 yılı sonunda 250.000, 500.000, 1.000.000,
5.000.000, 10.000.000 ve 20.000.000 Türk Liralık banknotlardan oluşmuştur.
Paramızın taşıdığı kupür değeri bakımından, bugün dünyada rastlanmayan
büyüklüklere ulaşması sonucunda, ifade ve yazılmasında çeşitli zorluklarla
karşılaşılmaktadır.
Bu nedenle, paramızdan altı sıfır atılarak bir milyon Türk Lirası eşittir
bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranında
yeni bir para birimine geçilmesi ve ulusal ekonominin kapsamına giren parasal
değer ve kayıtlarda genel bir sadeleştirilme yapılması uygulama açısından
pratik bir çözüm olarak görülmektedir.
Kanun, bu amaçla hazırlanmıştır.
MADDE GEREKÇELERİ
Madde 1- Madde
ile, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi Yeni Türk Lirası (YTL) olarak
kabul edilmiştir. Yeni Türk Lirasının alt biriminin Yeni Kuruş (YKr) olduğu ve
bir Yeni Türk Lirasının yüz Yeni Kuruşa eşit olduğu hükme bağlanmıştır.
Bu çerçevede, defter ve kayıtların tutulmasında hesap birimi olarak Türk
Lirası yerine Yeni Türk Lirasının kullanılacağı doğaldır.
Parasından sıfır atarak yeni para birimine geçen ülkeler genelde yeni
para birimi olarak eski para birimlerinin başına “Yeni” ifadesini eklemekte,
bilahare yapılan bir para birimi değişikliği ile de bu ifadeyi kaldırarak eski
para birimine dönmektedirler. Ülkemizde de benzer şekilde, halen dolaşımdaki
paradan sıfır atılarak geçilecek yeni para birimi Yeni Türk Lirası olarak
belirlenmektedir. Türk Lirasına geri dönmek ve defter ve kayıtların
tutulmasında hesap birimi olarak tekrar Türk Lirasının kullanılmasını sağlamak
amacıyla Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruştaki “Yeni” ibarelerini kaldırma hususunda Bakanlar Kuruluna yetki
verilmektedir.
Madde 2- Madde
ile, Türk Lirası yeni para birimi olan Yeni Türk Lirasına dönüştürülmüş ve Türk
Lirasından altı sıfır kaldırılarak, bir milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni
Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranında yeni
bir değer getirilmiştir.
Mal ve hizmetlerin fiyatları bir Yeni Kuruşun altında olabileceği gibi,
bir Yeni Kuruşun altındaki değer küsuratlı olarak da belirlenebilecektir.
Vergiler, yabancı para alım satımı ve benzeri belli sabit sayılarla çarpım
yapılarak elde edilen sonuç üzerinde tahakkuk, tahsil ve ödeme işlemlerinde,
işlem sonuçları da bir Yeni Kuruşun altında veya değer küsuratı bir Yeni
Kuruşun altında olabilecek şekilde sonuç verebilecektir.
Tamamlama işlemlerinin birim fiyatlarda değil, işlem sonuçlarında ve
ödeme aşamasında gerçekleştirilmesi ve ödeme kayıtlarının virgülden sonra en
çok iki hane ile yapılmasının amaçlandığı bu maddede; Türk Lirası değerlerin
Yeni Türk Lirasına dönüşüm işlemlerinin ve Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan
işlemlerin sonuçlarında ve ödeme aşamalarında bir Yeni Kuruşun altındaki
tutarları ödemeye olanak verecek madeni para bulunmaması nedeniyle, yarım Yeni
Kuruş ve üzerindeki değerlerin bir üst Yeni Kuruşa tamamlanması, yarım Yeni
Kuruşun altındaki değerlerin dikkate alınmaması yönünde düzenleme getirilmiştir.
Bu düzenleme doğrultusunda, sayısal işlem yapan elektronik cihazların ve
bilgisayar yazılımlarının yenilenmesi gibi bazı teknik güçlüklerin de önüne
geçilmiş olunacaktır.
Madde 3- Madde
ile, Yeni Türk Lirasının para birimi olarak kabul edilmesi nedeniyle,
kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde ve yargı kararlarında, hukuki
sonuç doğuran herhangi bir belgede, en geniş anlamıyla herhangi bir hukuki
ilişkide, ödeme ve değişim araçlarında, Türk Lirasına veya liraya yapılan
atıfların, bir milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası
(1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranıyla, aynen Yeni Türk
Lirasına atıf yapılmış kabul edileceği ve geçerli sayılacağı hüküm altına
alınmıştır.
Yeni Türk Lirasının uygulamaya konulması söz konusu hukuki ilişkilerin
şartlarında değişikliğe yol açmayacak veya herhangi bir edimi ifa ederken
taraflardan birine mazeret öne sürme ya da bu hukuki ilişkiyi tek taraflı
olarak değiştirme veya feshetme hakkı vermeyecektir.
Madde 4- Madde
ile, doğrudan sahtecilik amacı olmaksızın ancak, sahtecilikte kullanılma
tehlikesini yaratarak banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve
yayınlanması durumunda uygulanacak ceza hükümlerinin mevzuatımızda bulunmaması
nedeniyle, hem bu boşluğun doldurulması, hem de mevzuat uyumlaştırması
kapsamında Avrupa Birliği mevzuatında olan bu düzenlemeye uyumun sağlanabilmesi
amaçlanmaktadır.
Bu konudaki düzenlemelerin Avrupa Merkez Bankası tarafından güncel
koşullar doğrultusunda değiştirilebilmesi nedeniyle, sık sık kanun
değişikliğine gidilmemesi için banknotların resim ve görüntülerinin
çoğaltılması ve yayınlanmasına ilişkin
boyut, renk, malzeme, çözünürlük, üzerinde bulunacak ibareler ve benzeri
hususlarla ilgili şartların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenmesi,
Resmi Gazetede ilan edilmesi ve bu şartlara uymayan kişilere cezai müeyyide
uygulanması öngörülmüştür.
Madde 5- Madde
ile, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi olarak Yeni Türk Lirası kabul
edildiğinden, Lirayı para ve hesap birimi kabul eden 24/12/1937 tarihli ve 3290
sayılı Devlet Hesaplarında Liranın Esas İttihaz Edilmesi Hakkında Kanun
yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Madde
ile, diğer ülke uygulamaları da dikkate alınarak hem eski para biriminin
yenileri ile değiştirilmesinde süre yönünden yaşanabilecek sıkıntıların
aşılması, hem de yeni paranın kredibilitesinin olumsuz etkilenmemesi ve her iki
para biriminin takibinde yaşanabilecek zorlukların önüne geçilebilmesi
bakımından, Türk Lirası banknot ve madeni paraların 1/1/2005-31/12/2005
tarihleri arasında Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paralarla en fazla bir
yıl birlikte tedavül etmesi öngörülmüştür.
Banknotların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esasların
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca, madeni paraların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine
ilişkin esasların ise Hazine Müsteşarlığınca belirlenmesi hükme bağlanmıştır.
Ayrıca, geçiş döneminde herhangi bir hukuki boşluğun doğmamasını teminen,
bu Kanunun uygulanmasında karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli
düzenlemeleri yapmaya Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan, görev alanına
giren konularda ise, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ve
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu düzenleme yapmaya yetkili kılınmıştır.
Tedavülden çekilecek Türk Lirası banknotlar, 14/1/1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankası Kanununun 37 nci maddesine göre 1/1/2006 tarihinden itibaren on yıl sonra
zamanaşımına uğrayacaktır.
Geçici Madde 2- Madde
ile, tarafların, Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile
kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri bu Kanunun 2
nci maddesinde belirtilen değişim oranını dikkate alarak 31/12/2005 tarihine kadar,
bu tarih dahil Yeni Türk Lirasına göre değiştirmeleri halinde bu muamele ve
düzenlenecek belgelerin vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaf
olacağı hükme bağlanmıştır.
Geçici Madde 3- Madde
ile, kamuoyuna Yeni Türk Lirasına geçişte ve uyum sağlamada kolaylık sağlaması
açısından Yeni Türk Lirasının tedavüle çıkacağı 1/1/2005 tarihinden başlayarak,
Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paraların birlikte tedavül
süresi sonu 31/12/2005 tarihine kadar bütün mal ve hizmet bedellerinin
23/2/1995 tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun
12 nci maddesi doğrultusunda etiket ve listelerde Türk Lirası ve Yeni Türk
Lirası üzerinden ayrı ayrı gösterilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Bu
zorunluluğa uymayanlar hakkında da aynı Kanunun 25 inci maddesinin ikinci
fıkrasındaki cezanın uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Madde 6- Madde
ile, Yeni Türk Lirasına geçiş ile ilgili Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye
Piyasası Kurulu ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından
yapılacak hazırlık ve düzenleme çalışmalarına imkan tanınması, defter ve
kayıtların tutulmasında kolaylık sağlanması amacıyla Kanunun 4 üncü maddesi ile
geçici 1 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları hariç 1/1/2005 tarihinden
itibaren yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.
Madde 7- Yürütme
maddesidir.
* 31/07/2004 tarih ve
25539 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 16/07/2004 tarihli ve 5228 sayılı Kanun
ile değişik.