2.6. Emisyon İşlemleri

2013 yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi bir önceki yıla göre yüzde 23,6 oranında artış göstererek 74,8 milyar Türk lirasına ulaşmıştır. Dolaşımdaki banknot sayısı ise yüzde 15,5 oranında artış göstererek 2013 yılı sonunda 1.315,7 milyon adet banknota ulaşmıştır. 2004-2013 döneminde emisyon hacmi yıllık ortalama yüzde 22,1 oranında artış gösterirken, 2005 ve 2009 yıllarında gerçekleştirilen para reformunun birinci ve ikinci aşamaları doğrultusunda üst değerde banknotların tedavüle çıkarılması sonucunda dolaşımdaki banknot sayısı yıllık ortalama yüzde 1,3 artmıştır. (Grafik 29).

Tedavülden kaldırılan ve 10 yıllık zaman aşımı süresi devam eden banknotlar hariç tutulduğunda, 31 Aralık 2013 tarihi itibarıyla tedavülde 1.211,7 milyon adet banknot bulunmaktadır. 2013 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler 100 ve 50 Türk lirasıdır (Grafik 30). Adet olarak en yüksek paya sahip iki kupürün (100 ve 50 Türk lirasının) toplam içindeki payı ise yüzde 47,2 oranındadır. Tutar olarak en yüksek paya sahip 100 ve 200 Türk lirasının toplam içindeki payları sırasıyla yüzde 50,3 ve yüzde 24,8 seviyesindedir (Tablo 2).

(*) Tedavülden Kaldırılan ve 10 Yıllık Zaman Aşımı Süresi Devam Eden Banknotlar
Kaynak: TCMB.

2004 yılında yüzde 2,3 olan “Yıllık Ortalama Emisyon Hacmi/ GSYİH” oranı, 2005 yılında gerçekleştirilen para reformu sonrasında yıllık ortalama yüzde 7,4 oranında artış göstererek 2013 yılında yüzde 4,4 düzeyinde gerçekleşmiştir (Grafik 31).

2013 yılında TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu ve 2 vezne merkezinde 267,8 milyar tahsilat, 282 milyar tediye olmak üzere toplam 549,8 milyar Türk lirası tutarında işlem gerçekleştirilmiştir.

TCMB şubelerinin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi, gerek piyasanın çeşitli kupür ihtiyacının zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2013 yılında 30,9 milyar Türk lirası tutarında tahsilat, 33,4 milyar Türk lirası tutarında tediye işlemi yapılmıştır. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin yüzde 11,7’si banknot depolarında gerçekleşmiştir.

2012 yılında faaliyete geçen ve İstanbul Şubesine bağlı olarak hizmet veren Avrupa Yakası Vezne Merkezi 2013 yılında İstanbul ilinin toplam işlem hacminden yüzde 37 pay alırken, aynı dönemde Anadolu Yakası Vezne Merkezinin payı da yüzde 31,1 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde, Avrupa Yakası Vezne Merkezi toplam işlem hacminden yüzde 10,7, Anadolu Yakası Vezne Merkezi ise yüzde 9 oranlarında pay almış ve adeta ikinci ve dördüncü büyük şube gibi faaliyet göstermiştir.

E-9 Emisyon Grubu II. tertip 100 Türk lirası, 20 Türk lirası ve 10 Türk lirası banknotlar 24 Aralık 2012 tarihinde tedavüle çıkarılmıştı. E-9 Emisyon Grubu II. tertip 200 Türk lirası, 50 Türk lirası ve 5 Türk lirası banknotlar ise 8 Nisan 2013 tarihinde tedavüle çıkarılmıştır. 5 Türk lirası banknotun hakim rengi “mor” olarak değiştirilmiş olup, söz konusu banknotlar, imzalar ve 5 Türk lirası banknottaki renk değişimi dışında, boyutları, ön ve arka yüz kompozisyonları ile genel nitelik ve görünümleri bakımından I. tertipleriyle tamamen aynıdır.