2.5. Emisyon İşlemleri
2015 yılı sonu itibarıyla emisyon hacmi bir önceki yıla göre yüzde 21,1 oranında artış göstererek 103,0 milyar TL’ye ulaşmıştır. Dolaşımdaki banknot sayısı ise yüzde 14,5 oranında artış göstererek 2015 yılı sonunda 1.633,7 milyon adet banknota ulaşmıştır. Son beş yıllık dönemde emisyon hacmi yıllık ortalama yüzde 16,2, dolaşımdaki banknot sayısı ise yıllık ortalama yüzde 9,1 oranında artmıştır (Grafik 31).
Tedavülden kaldırılan ve 10 yıllık zaman aşımı süresi devam eden banknotlar hariç tutulduğunda, 31 Aralık 2015 tarihi itibarıyla tedavülde 1.530,5 milyon adet banknot bulunmaktadır. 2015 yılı sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler 100 TL ve 50 TL’dir (Grafik 32). Adet olarak en yüksek paya sahip iki kupürün (100 TL ve 50 TL’nin) toplam içindeki payı ise yüzde 49,6 oranındadır. Tutar olarak en yüksek paya sahip 100 TL ve 200 TL’nin toplam içindeki payları sırasıyla yüzde 51,5 ve yüzde 27,9 seviyesindedir (Tablo 1).
| Tablo 1. 31.12.2015 Tarihinde Tedavülde Bulunan Banknotlar | ||||
| Kupür | Tutar | % Dağılım | Adet | % Dağılım |
| 200 TL | 28.742.042.200,0 | 27,89 | 143.710.211,0 | 8,80 |
| 100 TL | 53.064.512.800,0 | 51,50 | 530.645.128,0 | 32,48 |
| 50 TL | 13.977.754.200,0 | 13,57 | 279.555.084,0 | 17,11 |
| 20 TL | 4.157.319.880,0 | 4,03 | 207.865.994,0 | 12,72 |
| 10 TL | 1.842.387.575,0 | 1,79 | 184.238.757,5 | 11,28 |
| 5 TL | 922.295.120,0 | 0,90 | 184.459.024,0 | 11,29 |
| TOPLAM | 102.706.311.775,0 | 99,68 | 1.530.474.198,5 | 93,68 |
| Diğer* | 336.324.393,5 | 0,32 | 103.217.295,5 | 6,32 |
| GENEL TOPLAM | 103.042.636.168,5 | 100,00 | 1.633.691.494,0 | 100,00 |
(*) Tedavülden kaldırılan ve 10 yıllık zaman aşımı süresi devam eden banknotlar.
Kaynak: TCMB.
Emisyon hacminin GSYİH içindeki payı artış göstermeye devam etmektedir. Grafik 33’te de gösterildiği üzere, 2005 yılında yüzde 2,6 olan “Yıllık Ortalama Emisyon Hacmi/GSYİH” oranı, 2015 yılında yüzde 5,1 düzeyinde gerçekleşmiştir.
2015 yılında TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu ve 2 vezne merkezinde 345,3 milyar TL tutarında tahsilat, 363,2 milyar TL tutarında tediye olmak üzere toplam 708,5 milyar TL tutarında işlem gerçekleştirilmiştir.
TCMB şubelerinin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi, gerekse piyasanın çeşitli kupür ihtiyacının zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2015 yılında 41,4 milyar TL tutarında tahsilat, 40,6 milyar TL tutarında tediye işlemi yapılmıştır. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin yüzde 11,6’sı banknot depolarında gerçekleşmiştir.
2012 yılında faaliyete geçen ve İstanbul Şubesi’ne bağlı olarak hizmet veren Avrupa Yakası Vezne Merkezi 2015 yılında İstanbul ilinin toplam işlem hacminden yüzde 38,1 pay almıştır. Söz konusu dönemde, Avrupa Yakası Vezne Merkezi toplam işlem hacminden yüzde 12,4; Ankara Şubesi yüzde 11,3, İstanbul-Karaköy Şubesi yüzde 11,1; Anadolu Yakası Vezne Merkezi yüzde 9,1 ve İzmir Şubesi yüzde 7,8 pay almıştır.
1 Ocak 2006 tarihinde dolaşımdan kaldırılan E-7 Emisyon Grubu 250.000, 500.000, 1.000.000, 5.000.000, 10.000.000 ve 20.000.000 TL’lik banknotların 10 yıllık zamanaşımı süresi 31 Aralık 2015 tarihi mesai saati sonu itibarıyla sona ermiş olup söz konusu banknotlar 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren değerlerini yitirmişlerdir.
Böylelikle, paramızın itibarını olumsuz yönde etkileyerek ödeme sistemlerinde büyük zorluklara neden olan çok sıfırlı banknotların tamamen tedavülden kaldırılma işlemi gerçekleştirilmiş ve para reformunun bu en önemli aşaması da sonuçlandırılmıştır.