2.6. Emisyon İşlemleri
2012 yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi bir önceki yıla göre yüzde 9,8 oranında artış göstererek 60,5 milyar Türk lirasına ulaşmıştır. Reel emisyon hacmi ise yüzde 3,5 oranında artmıştır (Grafik 27).
1998-2004 yılları arasında "Emisyon Hacmi / Gayri Safi Yurt İçi Hasıla" oranı ortalama yüzde 2,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2005 yılında gerçekleştirilen para reformu sonrasında ise bu oran 2005-2012 yılları arasında ortalama yüzde 3,8 düzeyine yükselmiştir (Grafik 28).
Tedavülden kaldırılan ve 10 yıllık zaman aşımı süresi devam eden banknotlar hariç tutulduğunda, 31 Aralık 2012 tarihi itibarıyla tedavülde 1.034,7 milyon adet banknot bulunmaktadır. 2012 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler 100 ve 50 Türk lirasıdır. Tutar olarak en yüksek paya sahip ilk iki kupür ise 100 ve 200 Türk lirasıdır. Adet olarak en yüksek paya sahip iki kupürün (100 ve 50 Türk lirasının) toplam içindeki payı ise yüzde 45,2 oranındadır (Tablo 4).
2012 yılında TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu ve 2 vezne merkezinde 240,3 milyar Türk liralık tahsilat, 245,7 milyar Türk liralık tediye olmak üzere toplam 486 milyar Türk liralık işlem gerçekleştirilmiştir.
Şubelerin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi, gerekse piyasanın çeşitli kupür ihtiyacının zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2012 yılında 26,6 milyar Türk liralık tahsilat, 25,6 milyar Türk liralık tediye işlemi yapılmıştır. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin yüzde 10,7’si banknot depolarında gerçekleşmiştir.
İstanbul Şubesine bağlı olarak hizmet vermek üzere kurulan Avrupa Yakası Vezne Merkezi 17 Aralık 2012 tarihinde faaliyete geçmiş ve resmi açılışı 26 Aralık 2012 tarihinde yapılmıştır. Yeni açılan vezne merkezinin İstanbul Şubesinin işlem yoğunluğunu önemli ölçüde azaltması ve bankacılık sektörü nakit işlemlerine de operasyonel bakımdan büyük kolaylık sağlaması öngörülmektedir. Nitekim, Avrupa Yakası Vezne Merkezi, faaliyete geçtiği tarihten itibaren 2012 yılı sonuna kadar İstanbul ilinin toplam işlem hacminden yaklaşık yüzde 27,2 pay alırken, aynı dönemde Anadolu Yakası Vezne Merkezinin payı da yaklaşık yüzde 33,5 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde, Anadolu Yakası Vezne Merkezi toplam işlem hacminden yüzde 10,4, Avrupa Yakası Vezne Merkezi ise yüzde 8,5 oranlarında pay almış ve adeta üçüncü ve dördüncü büyük şube gibi faaliyet göstermiştir.
Ayrıca, TCMB tarafından 1211 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye dayanılarak, E-9 Emisyon Grubu II. tertip 100 TL, 20 TL ve 10 TL banknotlar 24 Aralık 2012 tarihinden itibaren tedavüle verilmiştir. Söz konusu banknotlar imzalar dışında boyutları, ön ve arka yüz kompozisyonları ile genel nitelik ve görüntüleri bakımından I. tertipleriyle tamamen aynıdır. I. ve II. tertip banknotlar birlikte tedavül edecek olup, II. tertip 200 TL, 50 TL ve 5 TL banknotlar 2013 yılı içinde tedavüle çıkarılacaktır.
Tablo 4. 31.12.2012 Tarihinde Tedavülde Bulunan Banknotlar |
||||
Kupür |
Tutar |
% Dağılım |
Adet |
% Dağılım |
---|---|---|---|---|
200 TL |
14.279.015.000,00 |
23,59 |
71.395.075,0 |
6,27 |
100 TL |
29.440.997.400,00 |
48,64 |
294.409.974,0 |
25,84 |
50 TL |
11.028.728.250,00 |
18,22 |
220.574.565,0 |
19,36 |
20 TL |
3.231.988.240,00 |
5,34 |
161.599.412,0 |
14,18 |
10 TL |
1.467.051.865,00 |
2,42 |
146.705.186,5 |
12,88 |
5 TL |
700.141.982,50 |
1,16 |
140.028.396,5 |
12,29 |
TOPLAM |
60.147.922.737,50 |
99,38 |
1.034.712.609,0 |
90,81 |
Diğer* |
377.559.410,75 |
0,62 |
104.676.299,0 |
9,19 |
GENEL TOPLAM |
60.525.482.148,25 |
100,00 |
1.139.388.908,0 |
100,00 |
Kaynak: TCMB. (*) Tedavülden Kaldırılan ve 10 Yıllık Zaman Aşımı Süresi Devam Eden Banknotlar |