3.4.1. TCMB'de Denetim

Bir anonim şirket olan TCMB faaliyetlerinin denetimi, 1211 sayılı TCMB Kanunu’ndaki düzenlemeler doğrultusunda yapılmakta ve Banka içi ve dışı organlarca gerçekleştirilen denetimler olarak ikiye ayrılmaktadır.

Banka İçi Denetimler

TCMB Kanunu’nun 15. maddesi uyarınca Genel Kurul, Banka Meclisi tarafından verilen Yıllık Rapor ile Denetleme Kurulu Raporu’nu, Bankanın bilançosunu, kâr ve zarar hesaplarını denetler ve karara bağlar. Genel Kurul, Banka Meclisini ve Denetleme Kurulunu ibra etmek suretiyle Bankanın yıllık faaliyetinin denetimini her yıl bu şekilde gerçekleştirir.

Denetleme Kurulu ise, Banka Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca, Bankanın bütün muamele ve hesaplarını denetler; yıl sonunda hazırlayacağı raporu Genel Kurula sunar. Banka Kanunu’nun verdiği yetki çerçevesinde Denetleme Kurulu, mütalaalarını yazılı olarak Banka Meclisine bildirir ve bir kopyasını da Başbakanlığa verir.

Bankanın mutat işlemlerinin denetim görev ve yetkisi, TCMB Teşkilat ve Görevleri Esas Yönetmeliği’nin 43. ve 44. maddeleri uyarınca Denetim Genel Müdürlüğüne verilmiştir.

Denetim Genel Müdürlüğü, 1211 sayılı Kanun ve diğer mevzuatın tanıdığı yetkiler ve görevler çerçevesinde, Bankanın birimleri, şubeleri ve temsilcilikleri ile Banka dışı kurumlar ve kuruluşlar nezdinde denetim yapmak; inceleme ve araştırmalarda bulunmak; gerektiğinde soruşturma yapmak ve danışmanlık faaliyetinde bulunmak görev ve yetkisini haizdir.

Denetim Genel Müdürlüğünde, 18 başmüfettiş, 6 başdenetçi, 10 müfettiş, 2 denetçi, 3 bilişim teknolojileri denetçisi, 9 yetkili denetçi yardımcısı, 15 denetçi yardımcısı ve 2 BT denetçi yardımcısı görev yapmaktadır. Söz konusu denetim elemanlarından bir başmüfettiş ile bir başdenetçi, Genel Müdüre görevlerinde yardımcı olmak üzere görevlendirilmiştir.

İç denetim faaliyetinin uluslararası standartlar çerçevesinde yürütülmesine verilen önemin göstergesi olarak kabul edilen "İç Denetim Kalite Güvence Değerlendirmesi"ni yaptırmış, ülkedeki öncü kuruluşlardan birisi olması nedeniyle TCMB’ye, 29 Mayıs 2012 tarihinde gerçekleştirilen törende Türkiye İç Denetim Enstitüsü tarafından "İç Denetim Farkındalık" ödülü verilmiştir.

Denetim raporlarının sonuçlarına ilişkin gerekli önlemlerin alınıp alınmadığını takip amacıyla oluşturulan ve Yönetim Komitesi, Banka Meclisi ile Denetleme Kurulunun bilgilendirilmesini, gündemdeki konulara ilişkin görüşlerinin alınmasını amaçlayan "Denetim Takip Sistemi" faaliyeti Mayıs ve Aralık aylarında yapılmıştır.

Banka Dışı Denetimler

TCMB nezdinde gerçekleştirilen dış denetimin yasal dayanağı, TCMB Kanunu’nun 42. maddesidir. Buna göre Başbakan, Bankanın işlem ve hesaplarını denetlettirme yetkisine sahiptir.

Banka Kanunu’nun 42. maddesi uyarınca Başkan tarafından, Banka faaliyeti ile uygulanmış ve uygulanacak olan para politikası hakkında, her yıl Nisan ve Ekim aylarında Bakanlar Kuruluna rapor sunulmaktadır. Banka, faaliyetine ilişkin olarak yılda iki defa TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunu bilgilendirmektedir.

Banka Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına göre; Banka, bilanço, kâr ve zarar hesaplarını bağımsız denetim kuruluşlarına denetlettirebilir. Uluslararası standartlarda faaliyet gösteren merkez bankalarının temel ilkeleri olan "şeffaflık" ve "hesap verme sorumluluğu" çerçevesinde en etkin araçlardan biri olarak görülen bağımsız dış denetim uygulamalarına 2000 yılında başlanmış olup, her yıl yapılan bağımsız denetimlerin sonucunda hazırlanan raporlar TCMB Genel Ağ sitesi aracılığıyla kamuoyuna duyurulmaktadır.

Yukarıda belirtilen denetimlerin yanı sıra; Devlet Denetleme Kurulu, T.C. Sayıştay Başkanlığı ve T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, bazı Bakanlıklar ve yetkili diğer kamu otoriteleri, gerek görülen durumlarda, kendi görev alanlarına giren konularda, denetim elemanları aracılığıyla, TCMB’de denetim yapabilirler.