2.2 Para Politikasının Operasyonel Çerçevesi

2.2.1 Türk Lirası Likidite Yönetimi

2016 yıl sonu itibarıyla 95,54 milyar Türk lirası olan sistemin fonlama ihtiyacı, 2017 yıl sonu itibarıyla 110,71 milyar Türk lirasına yükselmiştir.

2017 yılı başında döviz kurunda yaşanan oynaklıkların ve ekonomik temellerden uzaklaşan fiyat oluşumlarının fiyat istikrarı ve finansal istikrar üzerinde yaratabileceği olumsuz etkileri sınırlamak üzere ortaya konulan çerçevede, TCMB tarafından;

Ayrıca, 2017 yılı için belirlenen 15 milyar nominal Türk lirası portföy hedefi çerçevesinde, 2017 yılı başında 13,9 milyar nominal Türk lirası seviyesinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri (APİ) portföyü için, yıl içinde itfası gelen 2 milyar nominal kıymet dikkate alınarak 3 milyar nominal tutarında kıymet alınmış, böylece yıl sonu portföy hedefine ulaşılmıştır.

TCMB nezdinde gerçekleştirilen Türk lirası işlemlerin teminat koşullarının sadeleştirilmesine ve şeffaflaştırılmasına yönelik teknik çalışmalar 2017 yılında da devam etmiştir. Bu çerçevede, 11 Ağustos 2017 tarihinden itibaren, TCMB nezdindeki piyasalar teminat işlemlerinin ortak bir platform üzerinden gerçekleştirilmesini amaçlayan Ortak Teminat Projesi kapsamında;

2.2.2 Döviz Kuru Politikası

2017 yılında dalgalı döviz kuru rejimi uygulamasına devam edilmiştir. Dolayısıyla, döviz kurları piyasadaki arz ve talep koşulları tarafından belirlenmektedir. Ayrıca, uygulanmakta olan kur rejiminde TCMB’nin nominal ya da reel herhangi bir kur hedefi bulunmamaktadır. Ancak, TCMB, finansal istikrara yönelik riskleri sınırlamak amacıyla Türk lirasının aşırı değerlenmesi veya aşırı değer kaybına karşı kayıtsız kalmamaktadır.

2017 yılında ihale yöntemiyle veya doğrudan döviz alım veya satımı yapılmamıştır.

18 Ocak 2017 tarihinde Türk lirası depoları karşılığı döviz depo ihalelerine başlanmıştır. Söz konusu ihaleler aracılığı ile toplamda en fazla 6,25 milyar ABD doları tutarında geçici döviz likiditesi sağlanmıştır. 21 Mart 2017 tarihinde teminat döviz depo alım faiz oranları ABD doları için yüzde 0,75’ten yüzde 1’e, 16 Haziran 2017 tarihinde yüzde 1,25’e, 18 Aralık 2017 tarihinde ise yüzde 1,50’ye yükseltilmiştir.

20 Kasım 2017 tarihinde Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz satım ihalelerine başlanmıştır. Söz konusu enstrüman ile 1, 3 ve 6 ay vadelerde olmak üzere 2017 yılında taşınan en fazla toplam pozisyon 3 milyar ABD doları olmuştur.

TCMB nezdinde ABD doları cinsinden tutulan zorunlu karşılıklara, rezerv opsiyonlarına ve serbest hesaplara uygulanacak faiz oranı da, uluslararası piyasalardaki referans faiz oranlarındaki gelişmeler dikkate alınarak, 21 Mart 2017 tarihinde yüzde 0,75’ten yüzde 1’e, 16 Haziran 2017 tarihinde yüzde 1,25’e, 18 Aralık 2017 tarihinde ise yüzde 1,50’ye yükseltilmiştir.

2.2.3 Zorunlu Karşılıklar

TCMB, para politikası aracı ve makro ihtiyati bir araç olarak zorunlu karşılıkları kullanmaya devam etmektedir. 2017 yılı sonu itibarıyla Türk lirası ve yabancı para ağırlıklı ortalama zorunlu karşılık oranları sırasıyla yüzde 10 ve yüzde 12,5 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2.2.3.1 ve 2.2.3.2). ROM aracılığı ile toplam rezervlere katkı sağlanırken, aynı zamanda sermaye akımlarındaki oynaklıkların döviz piyasası üzerindeki olumsuz etkileri de sınırlandırılmaktadır.

2017 yılında, ROM’un otomatik dengeleyici özelliğinin güçlendirilmesi ve piyasaların ihtiyaç duyulan döviz likiditesinin karşılanması amacıyla, Rezerv Opsiyonu Katsayıları (ROK)’nda değişiklik yapılmıştır. Bu kapsamda, döviz imkân oranı üst sınırı yüzde 60’tan yüzde 55’e düşürülmüş, tüm dilim aralıkları da 5’er puan aşağı çekilmiştir (Grafik 2.2.3.3 ve 2.2.3.4).

Bankalar ve finansman şirketleri ROM imkânlarından istikrarlı olarak yararlanmaya devam etmektedir. 2017 yıl sonu itibarıyla, sektör genelinde döviz imkânının kullanım oranı yüzde 75,5, altın imkânının kullanım oranı ise yüzde 90,9 olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan, bankalar kıymetli maden depo hesapları için de standart altın tesis edebilmekte olup, söz konusu imkânın kullanım oranı 2017 yıl sonu itibarıyla yüzde 71,2 olarak gerçekleşmiştir.

Altın cinsinden tasarrufların ekonomiye kazandırılması ve rezervlerin artırılması amacıyla mevcut ROM dilimlerine ek olarak yüzde 5’lik yeni bir dilim eklenerek oluşturulan hurda altın imkânının kullanımı 2017 yılı içerisinde düzenli bir şekilde artmıştır. 2017 yıl sonu itibarıyla bu imkândan 12 banka yararlanmakta olup, kullanım oranı yüzde 17,5’tir.

Bankacılık sektöründe yüksek kaldıraçla faaliyet göstermekten kaynaklanabilecek risklerin önlenebilmesi ve böylece sektörün şoklara dayanma kapasitesini artırmayı amaçlayan kaldıraca dayalı zorunlu karşılık düzenlemesi çerçevesinde, ana sermayenin toplam pasif ve belirli dikkate alınma oranlarıyla bilanço dışı kalemler toplamına bölünmesi suretiyle hesaplanan sektörün kaldıraç oranı Haziran 2017 itibarıyla yüzde 7,5 dolaylarında gerçekleşmiştir. 2017 yılında bankacılık sektörünün kaldıraç oranı, asgari oran olarak Basel III düzenlemesinde belirlenen yüzde 3’ün, TCMB uygulamasında ise 2015 yılı son üç çeyreği için belirlenen yüzde 5’in oldukça üzerinde ve istikrarlı bir seyir izlemiştir (Grafik 2.2.3.5) (Tablo 2.2.3.1).

Tablo 2.2.3.1: Kaldıraç Oranlarının Gelişimi
(Adet, %)

 

Banka Sayısı

Kaldıraç Oranı

2016Ç1

48

7,55

2016Ç2

48

7,69

2016Ç3

48

7,84

2016Ç4

48

7,55

2017Ç1

48

7,40

2017Ç2

47

7,52

2.2.4 Reeskont Kredileri

Reeskont kredileri, TCMB Kanunu’nun 45. maddesi çerçevesinde döviz üzerinden düzenlenmiş senetlerin reeskonta kabulü suretiyle 240 güne (yüksek teknolojili sanayi ürünlerinde ve yeni pazarlarda 360 güne) kadar vadeli ve Türk lirası olarak Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Türk Eximbank) ve ticari bankalar aracılığıyla ihracatçılar ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara kullandırılmakta, kredilerin TCMB’ye geri ödemesi ise döviz cinsinden yapılmaktadır.

Hâlihazırda, ihracatın desteklenmesi suretiyle cari açığın azaltılması ve TCMB rezervlerinin güçlendirilmesi amacı doğrultusunda, reeskont kredilerinin toplam limiti 20 milyar ABD dolarıdır. Bu limitin 17 milyar ABD doları Türk Eximbank’a, 3 milyar ABD doları ise ticari bankalara tahsis edilmiştir. Firma bazında kredi limitleri dış ticaret sermaye şirketleri için 400 milyon ABD doları, diğer firmalar için ise 350 milyon ABD doları olup, bu limitlerin tamamı 120 güne kadar vadeli kredi başvurularında, en fazla yüzde 60’ı ise 121-360 gün vadeli kredi başvurularında kullanılabilmektedir.

Dış ticarette yerel para birimlerinin kullanılmasının teşvikine yönelik olarak, Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki ticaret ve yatırım faaliyetlerinin finansmanına ilişkin ödemelerde kullanılmak üzere Çin yuanı üzerinden düzenlenecek senetlerin reeskonta kabulü suretiyle 2 milyar Çin yuanı toplam kredi limiti kapsamında kullandırılacak olan “Çin Yuanı Reeskont Kredilerine İlişkin Uygulama Talimatı” 2017 yılı Ocak ayında yayımlanmıştır. Bu kapsamda, 2017 yılında 10 adet proje için 7 firmaya 23,5 milyon Çin yuanı reeskont kredisi kullandırılmıştır.

2017 yılı Şubat ayında, 23 Ocak 2017 tarih ve 29957 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 683 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 6. maddesinde değinilen hususlar, Kasım ayında ise piyasalarda ekonomik temellere uyumlu olmayan sağlıksız fiyat oluşumları dikkate alınarak, reeskont kredisi kullandırılan firmalara yabancı para cinsinden borçlarının Türk lirası cinsinden ödenmesi suretiyle kolaylık sağlanması kararlaştırılmıştır. Bu çerçevede;

2017 yılı Şubat ayında yapılan değişiklikle;

2017 yılı Kasım ayında yapılan değişiklikle ise;

2016 yılında 18,1 milyar ABD doları olan reeskont kredisi kullanımı, 2017 yılında 20,4 milyar ABD dolarına ulaşmış olup, yıl sonu itibarıyla 12,5 milyar ABD doları kredi bakiyesi bulunmaktadır.

Reeskont kredileri 2017 yılında TCMB döviz rezervlerine 12,5 milyar ABD doları katkı sağlamıştır.

2.2.5 Kredi Kartı Azami Faiz Oranları

Kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi ve gecikme faiz oranları TCMB tarafından üçer aylık dönemler için açıklanmaktadır. Kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranları Türk lirası için yüzde 1,84; yabancı para için yüzde 1,47; aylık azami gecikme faiz oranları Türk lirası için yüzde 2,34; yabancı para için yüzde 1,97 olarak belirlenmiş olup, 2017 yılı içinde söz konusu oranlarda değişiklik yapılmamıştır.

 

İletişim      © Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2018
© TCMB 2018   İletişim

Yukarı