2.5 Emisyon İşlemleri

2019 yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi bir önceki yıla göre yüzde 16 oranında artış göstererek 153,4 milyar Türk lirasına ulaşmıştır. Dolaşımdaki banknot sayısı ise yüzde 11,7 oranında artarak 2019 yılı sonunda 2.139 milyon adet olarak gerçekleşmiştir. Son beş yıllık dönemde yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi yıllık ortalama yüzde 12,8, dolaşımdaki banknot sayısı ise yıllık ortalama yüzde 8,6 oranında artmıştır (Grafik 2.5.1).

Tedavülden kaldırılan ve 10 yıllık zaman aşımı süresi devam eden banknotlar hariç tutulduğunda, 31 Aralık 2019 tarihi itibarıyla tedavülde 2.118,3 milyon adet banknot bulunmaktadır. 2019 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler 100 ve 50 Türk lirası olup bu iki kupürün toplam banknot içindeki payı yüzde 53,2’dir (Grafik 2.5.2). Tutar olarak en yüksek paya sahip 100 ve 200 Türk lirasının toplam banknot içindeki payları ise sırasıyla yüzde 51,5 ve yüzde 31,6 seviyesindedir (Tablo 2.5.1).

Tablo 2.5.1: 31.12.2019 Tarihinde Tedavülde Bulunan Banknotlar

Kaynak: TCMB
(*) Tedavülden Kaldırılan ve 10 Yıllık Zaman Aşımı Süresi Devam Eden Banknotlar

2009 yılında yüzde 4 olan “Yıllık Ortalama Emisyon Hacmi/GSYİH” oranı yıllar içinde değişiklikler göstermiş olup, söz konusu oranın 2019 yılında yüzde 3,4 düzeyinde gerçekleşeceği öngörülmektedir (Grafik 2.5.3).

2019 yılında, TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu, 2 vezne merkezi ile Merkezi Olmayan Nakit Yönetimi (MONY) depolarında 559,3 milyar Türk lirası tutarında tahsilat, 580,4 milyar Türk lirası tutarında tediye olmak üzere toplam 1.139,7 milyar Türk lirası tutarında işlem gerçekleştirilmiştir.

Söz konusu dönemde, ülke bazında toplam işlem hacminden en çok payı sırası ile Ankara Şubesi yüzde 11,3, Avrupa Yakası Vezne Merkezi yüzde 9,5, İstanbul‑Karaköy Şubesi yüzde 7,6, İzmir Şubesi yüzde 7,5 ve Anadolu Yakası Vezne Merkezi yüzde 6,6 olarak almıştır.

TCMB şubelerinin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi, gerekse piyasanın çeşitli kupür ihtiyacının zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2019 yılında 73 milyar Türk lirası tutarında tahsilat, 82,2 milyar Türk lirası tutarında tediye işlemi yapılmıştır. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin yüzde 13,6’sı banknot depolarında gerçekleşmiştir.

Ayrıca, 2019 yılında İstanbul ilinde 9, Ankara ilinde 2 ve İzmir ilinde 2 adet olmak üzere toplam 13 adet MONY deposu faaliyete geçirilmiş ve toplam MONY deposu sayısı 21’e ulaşmıştır. İstanbul ili özelinde MONY depoları toplam işlem hacminden yüzde 26,7 pay almıştır.

Son olarak, madeni para nakit yönetiminde verimliliğin arttırılması amacıyla Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT) ve Bankamız arasında imzalanan protokol kapsamında çeşitli illerde Konsinye Madeni Para Depoları (KMPD) kurulmuştur. 2019 yılında, İstanbul’da 2, Ankara, İzmir, Gaziantep, Adana, Bursa, Antalya, İzmit, Konya ve Kayseri illerinde 1’er adet olmak üzere toplam 11 adet KMPD açılarak toplam KMPD sayısı 12’ye ulaşmıştır. Söz konusu dönemde ülke bazında gerçekleşen toplam 1.906,9 milyon Türk lirası tutarındaki madeni para işlem hacminin yüzde 36’sı KMPD’lerde gerçekleşmiştir.

2019 yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi bir önceki yıla göre yüzde 16 oranında artış göstererek 153,4 milyar Türk lirasına ulaşmıştır.