2021 Yılına Genel Bakış

SÜRDÜRÜLEBİLİR FİYAT İSTİKRARINA ODAKLANMA VE FİNANSAL İSTİKRARA KATKI

TCMB, sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlama ve finansal istikrarı destekleme amaçları doğrultusunda para politikası ve likidite araçlarını piyasa koşul ve gerekliliklerine uygun bir şekilde kullanmaya devam etmiştir.

TCMB para politikası duruşunun öngörülebilirliğine yönelik mesajlar vermiştir.
Mart ayında politika faizi yüzde 17’den yüzde 19’a yükseltilmiştir. TCMB, 2021 yılının ikinci çeyreğinde parasal duruşun dezenflasyon sürecini en kısa sürede tesis edecek ve orta vadeli hedeflere ulaşılmasını sağlayacak bir sıkılık düzeyinde belirlenmeye devam edeceği yönünde bir iletişimde bulunmuştur. Bu çerçevede, Nisan-Ağustos döneminde politika faizini sabit tutmuş; para politikasının etkileyebildiği talep unsurları, çekirdek enflasyon gelişmeleri ve arz şoklarının yarattığı etkilerin ayrıştırılmasına yönelik analizleri değerlendirerek politika faizinde Eylül-Aralık döneminde toplamda 500 baz puan indirim yapmıştır. Böylelikle TCMB, Aralık ayında, arz yönlü ve para politikası etki alanı dışındaki arızi faktörlerin fiyat artışları üzerinde oluşturduğu geçici etkilerin ima ettiği alanın kullanımının tamamlanmasına karar vermiştir.
“Liralaşma Stratejisi”nin ana unsuru olarak; TCMB, bankacılık sistemindeki toplam mevduat/katılım fonu içinde Türk lirasının payının artırılması amacıyla yurt içi yerleşik gerçek kişilerin 20 Aralık 2021 tarihinde mevcut olan döviz tevdiat hesaplarının ve döviz cinsinden katılım fonlarının TL vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüşmesi halinde mevduat ve katılım fonu sahiplerine destek sağlanmasına karar verdiğini 21 Aralık 2021 tarihinde duyurmuştur. TCMB, altın cinsinden mevduat ve katılım fonlarının hesap sahibinin talebi üzerine TL vadeli hesaplara dönüşmesi halinde mevduat ve katılma hesabı sahiplerine destek sağlanacağını 29 Aralık 2021 tarihinde ilan etmiştir. Bu kapsamda dönüşen tutarların da zorunlu karşılık (ZK) yükümlülüğünden muaf tutulmasına karar verilmiştir.
Zorunlu karşılıklar, sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlama ve finansal istikrarı destekleme amaçları doğrultusunda parasal aktarım mekanizmasını destekleyici bir araç olarak kullanılmıştır. 2021 yılında hem TL cinsinden yükümlülükler için tutulacak ZK’larda hem de bankacılık sistemindeki toplam mevduat/katılım fonu içinde Türk lirasının payı artırılarak finansal istikrarın desteklenmesi amaçlanmıştır.
Bu amaçla, Rezerv Opsiyon Mekanizması (ROM) kapsamında TL ZK’ların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı kademeli olarak kaldırılmış, TL ZK’ların standart altın cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı ise yüzde 10’a düşürülmüş ve imkânın kademeli olarak sonlandırılacağı açıklanmıştır. ROM düzenleme değişiklikleri ile eş zamanlı olarak yabancı para ZK oranlarında da değişikliğe gidilmiştir.
TCMB, ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerinin, ters para ikamesi süreci ve döviz kuru üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılması, kredilerin küçük ve orta büyüklükteki işletmelerce (KOBİ) kullanılmasının önceliklendirilmesi, kredi maliyetlerinin düşürülmesi ve kredilerin TL cinsinden de kullanılabilmesi amaçlarına yönelik olarak 1 Ekim 2021 tarihinde reeskont kredileri uygulamasında kapsamlı değişiklikler yapmıştır.
2021 yılında TCMB fonlaması sade bir operasyonel çerçevede Açık Piyasa İşlemleri (APİ) ve para takası (swap) işlemleri kanalıyla yapılmıştır. Fonlama, APİ çerçevesinde temel politika aracı olan bir hafta vadeli repo faiz oranı üzerinden repo miktar ihaleleri yoluyla yapılmıştır. 2021 yılında TCMB, döviz karşılığında gerçekleştirilen para takası işlemleri çerçevesinde, geleneksel yöntemle döviz karşılığı TL para takası ihaleleri, Borsa İstanbul A.Ş. (BİST) Swap Piyasası işlemleri ve döviz karşılığı TL para takası piyasası işlemleri yoluyla fonlama sağlamıştır.
Döviz kurlarında sağlıksız fiyat oluşumlarının gözlenmesi nedeniyle 1, 3, 10, 13 ve 17 Aralık 2021 tarihlerinde döviz piyasalarına doğrudan satım yönünde müdahalede bulunulmuş, bu müdahalelerle piyasaya toplam 7.278 milyon ABD doları likidite sağlanmıştır.

YALIN, ETKİN VE ÇİFT YÖNLÜ İLETİŞİM

TCMB, sürdürülebilir fiyat istikrarı hedefi çerçevesinde para politikasının etkinliğini artırmak amacıyla yalın, şeffaf ve çift yönlü bir iletişim politikası yürütmeyi amaçlamıştır.

2021 yılında Para Politikası Kurulu kararları, Enflasyon Raporları, Finansal İstikrar Raporlarının yanı sıra, piyasa operasyonları, alınan ekonomik tedbirler ve TCMB tarafından hazırlanan istatistikler, basın duyuruları ve diğer iletişim kanalları aracılığıyla kamuoyuyla paylaşılmış ve sosyal medyada duyurulmuştur.
2021 yılında da devam eden koronavirüs salgını nedeniyle Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantılarının ikisi sanal ortamda, diğer ikisi ise fiziksel ortamda koronavirüs önlemleri alınarak gerçekleştirilmiştir.
Başkan Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonunda bir sunum gerçekleştirmiştir.
Paydaşlarımızla yürütülen iletişim kapsamında Başkan Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu TCMB politika ve uygulamalarını içeren ve güncel ekonomik gelişmeleri değerlendirmeye yönelik yazılı ve görsel basında röportajlar gerçekleştirmiştir.
“Merkezin Güncesi” isimli kurumsal blogdaki yayımlarla, TCMB çalışanlarının analizlerini kamuoyu ile paylaşmaları sağlanmıştır.
Yerli ve yabancı yatırımcılar, ekonomistler, analistler ve portföy yöneticilerinin katılımıyla yatırımcı toplantıları gerçekleştirilmiştir.
TCMB, Sosyal Medya Stratejisi kapsamında sosyal medyayı, görsel içerikleri de zenginleştirerek, aktif bir şekilde kullanmaya devam etmiştir.

TEKNOLOJİYİ VE FİNANSAL ALTYAPIYI DAHA YOĞUN VE ETKİN KULLANMA

TCMB, teknoloji ve otomasyondan tüm iş süreçlerinde yoğun ve etkin bir şekilde yararlanmaya ve finansal altyapıyı güçlendirici adımlar atmaya devam etmiştir.

Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Projesi kapsamında TCMB ile ASELSAN, HAVELSAN ve TÜBİTAK-BİLGEM arasında ikili mutabakat zabıtları imzalanmış ve “Dijital Türk Lirası İşBirliği Platformu” oluşturulmuştur. Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Ar-Ge Projesinin kavram ispat çalışmasının tamamlanması ile başlayan süreci, teknoloji paydaşlarının katılımıyla bir sonraki aşamaya taşıma çalışmaları devam etmiştir. Projeye ilişkin stratejik ve kritik teknolojilerin ön uygulama testlerinin yapılacağı birinci faz bulguları ışığında, platformun yeni katılımlarla genişletilmesi planlanmıştır.
TCMB’nin bankalarla, Nakit Yönetim Sistemi (NYS) uygulaması üzerinden gerçekleştirdiği banknot tahsilat ve tediye işlemlerine ilişkin bildirim ve sorgulamaların TCMB Ödeme Sistemlerinden ayrı bir web servis üzerinden yürütülmesi projesi başlatılmış, projenin ilk etabında tediye işlemlerine ilişkin web servisler geliştirilerek hayata geçirilmiştir. Proje ile nakit işlemlerinde daha etkin ve esnek bir haberleşme altyapısına geçilerek bilgi akışının daha etkin olarak sağlanması, nakit yönetiminde verimliliğin artırılması hedeflenmektedir.
Halk sağlığına katkıda bulunmak amacıyla, şubelerimizde işlenen banknotların zararlı mikroorganizmalardan arındırılması için mor ötesi ışıma (UV-C) teknolojisini kullanan sterilizasyon modülleri geliştirilerek banknot işleme sistemlerimize entegrasyonuna devam edilmiştir.
Koronavirüs salgını nedeniyle Uluslararası Para Fonu/Dünya Bankası (IMF/DB) toplantıları, diğer merkez bankaları ile toplantılar, yatırımcılarla görüşmeler, Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantıları videokonferans yoluyla sanal ortamda gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantılar için en üst düzey teknolojik imkânlar kullanılmış ve süreçlerde herhangi bir aksama yaşanmamıştır.
Bilişim teknolojileri alanında, TCMB’nin vizyonuyla uyumlu olarak ihtiyaç duyulan teknolojik çözüm ve sistemlerin oluşturulması ve bu sistemlerin güvenliği ile sürekliliğinin sağlanması çalışmalarına devam edilmiştir.
TCMB’nin ihtiyaçlarına daha hızlı bir şekilde yanıt verebilmek, ortam alternatiflerini çoğaltarak sürekliliği yüksek tutmak ve sunulan hizmetleri uçtan uca izleyebilmek amacıyla TCMB teknoloji ve uygulama mimarisi dönüştürülmeye başlanmıştır.
Veri odaklı karar alma süreçlerine destek olmak için iş zekası, veri yönetimi, altyapı ve siber güvenlik alanlarında iyileştirmelere devam edilmiştir.
Siber güvenlik dayanıklılığını artırmaya yönelik altyapı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Güvenli uzaktan çalışma ve haberleşmede yeni imkânlar sağlanmıştır.
TCMB, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurma, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve gözetimini sağlama ve gereken düzenlemeleri yapma, ödemeler için elektronik ortam da dâhil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirleme amacı doğrultusunda finansal altyapıyı güçlendirici adımlar atmaya devam etmiştir.
Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik 16 Nisan 2021 tarih ve 31456 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmış olup 30 Nisan 2021 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Anılan Yönetmelik ile kripto varlıkların Yönetmeliğin uygulanmasında kullanılacak tanımı yapılmış, bu tanım kapsamındaki kripto varlıklar ile ilgili olarak ödemeler alanında uygulanacak kural ve prosedürler belirlenmiştir.
TR Karekod Yönetmeliği’nin 9’uncu maddesinin birinci fıkrası gereği TR Karekod ile ödeme kabul edildiği konusunda müşterilerin bilgilendirilmesi amacıyla iş yerleri tarafından kullanılacak gösterim şekli belirlenmiş olup 25 Şubat 2021 tarihinde TCMB genel ağ sitesinde yayımlanarak kamuoyuna duyurulmuştur.
Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik ile Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğ 1 Aralık 2021 tarih ve 31676 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Düzenlemeler ile ödeme ve elektronik para kuruluşlarının faaliyet esasları, faaliyetlerinde kullandıkları bilgi sistemleri ile ilgili hususlar ve ödeme hizmetleri alanındaki veri paylaşım servislerine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir
İki şirketin faaliyet izni başvurusu onaylanmıştır.

ULUSAL VE ULUSLARARASI PAYDAŞLARLA EŞ GÜDÜM

TCMB, görev alanına giren konularda, ulusal ve uluslararası paydaşlarla iş birliği yapmaya ve ilişkilerini güçlendirmeye devam etmiştir. Toplantılar düzenleyerek, etkinliklere katılarak ve ikili iş birliği faaliyetlerinde bulunarak paydaşlarıyla aktif bir etkileşimde bulunmuştur.

TCMB tarafından sekretarya faaliyetleri yürütülen ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) bünyesinde yer alan “İİT-İSEDAK Merkez Bankaları Forumu” nun üçüncü Toplantısı TCMB ev sahipliğinde çevrim içi olarak 29 Eylül 2021 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
TCMB, üyesi olduğu Finansal İstikrar Kurulu Orta Doğu ve Kuzey Afrika (FSB MENA) Bölgesel Danışma Grubu eş başkanlığını 1 Temmuz 2021 tarihinde devralmış olup bu görevi iki yıl süre ile Tunus Merkez Bankası ile yürütecektir. Grubun 2021 yılı ilk toplantısı çevrim içi olarak 3 Aralık 2021 tarihinde yapılmıştır.
TCMB tarafından sekretarya faaliyetleri yürütülen “Orta Asya, Karadeniz Bölgesi ve Balkan Ülkeleri Guvernörler Kulübü”nün (Guvernörler Kulübü) 45’inci Toplantısı 8 Aralık 2021 tarihinde Rusya Merkez Bankası ev sahipliğinde çevrim içi düzenlenmiştir.
G20, IMF ve Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) tarafından düzenlenen uluslararası toplantılara yönelik çalışmalara devam edilmiş ve toplantılar kapsamında iç ve dış paydaşlar ile eş güdüm sağlanarak TCMB temsil edilmiştir.
IMF ve DB tarafından ortaklaşa yapılan ülkemizin “Finansal Sektör Değerlendirme Programı” (FSAP - Financial Sector Assessment Program) süreci 2021 yılında başlamıştır. T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının koordinasyonunda yürütülen süreçte TCMB, ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte IMF ve DB FSAP heyeti ile görüşmeler yapmıştır.
TCMB uluslararası alandaki iklim değişikliği ve yeşil finans uygulamalarına ilişkin gelişmeleri takip edebilmek amacıyla, 14 Aralık 2021 tarihinde Finansal Sistemi Yeşillendirme Ağı’na (Network for Greening Financial System-NGFS) üye olmuştur.
Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankası ile 2019’da yenilenen para takası anlaşması 4 Haziran 2021 tarihinde güncellenmiş, Kore Merkez Bankası ile 12 Ağustos 2021 tarihinde para takası anlaşması imzalanmış, Katar Merkez Bankası ile 2018 yılında imzalanan para takası anlaşması 17 Eylül 2021 tarihinde yenilenmiştir.
Diğer ülke merkez bankaları ile merkez bankacılığı alanında ikili iş birliğinin güçlendirilmesi amacıyla imzalanan mutabakat zabıtlarına, Özbekistan Merkez Bankası, Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası ve Türkmenistan Merkez Bankası ile imzalanan anlaşmalar da eklenerek, TCMB’nin resmî bir çerçevede ikili iş birliği içinde olduğu merkez bankası sayısı 37 olmuştur.
Merkez bankaları ile teknik iş birliği faaliyetleri kapsamında 32 merkez bankası ve 1 bankacılık enstitüsü ile 73 videokonferans gerçekleştirilmiş ve TCMB’ye 2 çalışma ziyareti düzenlenmiştir. Ayrıca, ikili diyalog süreçlerini en üst düzeyde ele almak amacıyla diğer ülke merkez bankaları ve Türkiye’de yerleşik yabancı misyon yetkilileriyle üst düzey görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
TCMB, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) katılım sürecinde görev alanına giren konulardaki müktesebat uyum çalışmalarına katkı sunmaya devam etmiş ve yıl içinde AB kurumları ile gerçekleştirilen toplantılara katılmıştır.

KÜLTÜREL, SANATSAL VE SOSYAL DUYARLILIĞA SAHİP OLMA

TCMB temel görev ve yetkilerini yerine getirmenin yanı sıra kültürel ve çevresel konulara da duyarlılığını sürdürmüş, sosyal sorumluluk faaliyetlerinde yer almış, bağış ve yardımlar ile akademik çalışmalara katkıda bulunmaya devam etmiştir.

Merkez Bankası Derince Anadolu Lisesi mezunlarından belirli ön koşulları taşıyarak bir yükseköğrenim kurumuna kaydını yaptıran başarılı öğrencilere verilen karşılıksız eğitim bursu uygulamasına 2021 yılında da devam edilmiştir. 2021 yılında burstan yararlanan öğrenci sayısı, 2021-2022 eğitim öğretim yılında burs almaya hak kazanan sekiz öğrenciyle birlikte 34’e ulaşmıştır. Lise’nin ilk mezunlarını verdiği 2002 yılından bu yana toplam 128 öğrenci burstan yararlanmıştır.
Akademik Çalışmaları Mali Destek Kurulu (AÇMDK) kapsamında 14 adet konferans desteği başvurusu olmuş, yapılan değerlendirmeler sonucunda bunlardan 11’ine destek sağlanmıştır.
TCMB, iklim ve çevre kaynaklı riskleri sınırlandırmak amacıyla, kurum içi kapasite ve uzmanlığın gelişimini sağlayarak iklim değişikliği kaynaklı finansal konularda çalışmalarda bulunmak için, 4 Kasım 2021 tarihinde “Yeşil Ekonomi ve İklim Değişikliği Müdürlüğü”nü kurmuştur.
TCMB Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü, 9 Ağustos 2021 tarihinde Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi almaya hak kazanmıştır. Sıfır Atık Belgesi çalışmaları kapsamında kurulan Sıfır Atık Yönetim Sistemi ile israfın önlenmesi, kaynakların daha verimli kullanılması, atık oluşumunun önlenmesi veya en aza indirilmesi, oluşan atıkların ise ayrı toplanarak, madde, enerji veya yeni bir ürün olarak geri kazanımının sağlanması söz konusudur. Sıfır Atık Belgesi, temel olarak kirliliğin önlenmesi ve çevrenin korunmasına hizmet etmekle birlikte, daha geniş perspektifte, sürdürülebilirlik çalışmalarına altyapı oluşturmakta, sağladığı kazanımlar ile karbon salınımın azalmasına ve dolayısıyla iklim değişikliğinin önlenmesine önemli katkılar sağlamaktadır.
Ülkemizin farklı bölgelerinde yaşanan orman yangınları sonucunda azalan ormanlarımızı yeşillendirmek için T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı ile eş güdüm halinde toplam 1.000.000 adet fidan ile “Geleceğe Nefes” seferberliğine katkıda bulunulmuştur.
2021 yılı içerisinde kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri kapsamında 29 kamu kurumuna 3.162 adet demirbaş (masa, sandalye, bilgisayar, vb.) yardımında bulunulmuştur.