2.3 Finansal Sisteme Yönelik Düzenlemeler ve Diğer Operasyonlar

2.3.1 Kredi Kartı Azami Faiz Oranları

2020 yılı Kasım ayından itibaren kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranları; güncel piyasa koşullarını yansıtan, öngörülebilir ve kurala bağlı bir yöntem ile belirlenmeye başlanmıştır. Söz konusu oranların belirlenmesinde, fonlama maliyetinin göstergesi olarak, bankaların ağırlıklı ortalama mevduat faiz oranları dikkate alınarak Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) çerçevesinde hesaplanan referans oran esas alınmakta ve söz konusu oranlar aşağıdaki yöntemle hesaplanmaktadır (Tablo 2.3.1.1).

Söz konusu düzenleme kapsamında kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranları TCMB tarafından her ayın sondan beşinci iş günü genel ağ sitesinde ilan edilmekte ve takip eden ayın ilk gününden itibaren geçerli olmaktadır. Bu çerçevede, 2020 yılı Kasım ayından itibaren uygulanan azami akdi ve gecikme faiz oranları Tablo 2.3.1.2’de gösterilmektedir.

Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretler

Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2020/4) kapsamında bankaların sundukları ürün ve hizmetler karşılığında ticari müşterilerden alabilecekleri ücretler düzenlenmiştir. Tebliğin amacı bankaların ticari müşterileri ile gerçekleştirdiği işlemlerde öngörülebilirliğin ve şeffaflığın artırılması, kavram ve terim birliğinin sağlanması ve aşırı ücretlendirmenin önlenmesidir.

2021 yılında ücret düzenlemelerinin tarafları ile yapılan görüşmeler sonucunda ücret düzenlemelerinin uygulanmasına ilişkin geri bildirimler ve değişiklik talepleri alınmıştır. Bu kapsamda, düzenleme ihtiyacı olan konular belirlenmiş ve 1 Mart 2021 ve 9 Ağustos 2021 tarihli Resmî Gazetelerde yayımlanan tebliğler ile değişiklikler yapılmıştır. Bu çerçevede, 2021 yılında 2020/4 sayılı Tebliğ’de yapılan değişikliklerle; ticari kredi kullandırım ücretinin yüzde 1’den yüzde 1,10’a çıkarılmasına, ticari kredi erken kapama ücretinde vade yapısını dikkate alan bir hesaplamaya geçilmesine, yurt dışında ihraç edilmiş kartlar için yüzde 1,60 olan azami üye iş yeri ücretinin yüzde 1,90’a çıkartılmasına, ekspertiz işlemlerinde üçüncü kişilere ödenenin yüzde 15 fazlasına kadar ücret alınabilmesine, ATM’den yapılan para transferi ücretlerinin artırılmasına ve proje finansmanı satın alım ve birleşme finansmanı, özelleştirme finansmanı ve yapılandırılmış finansman kredileri karşılığında alınan ücretlerin Ticari Krediler kategorisinden çıkartılmasına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.

Diğer yandan, TCMB tarafından nakitsiz ödemelerin her seviyede artırılarak daha az nakit kullanımının desteklenmesi ile ödemelerin dijitalleşmesi amacıyla tasarlanan Fonların Anlık ve Sürekli Transferi (FAST) Sistemi iş yeri ödemelerinin faaliyete geçmesiyle bankaların, ödemenin yapıldığı ticari müşterilerden ücret tahsil edebilmesine ilişkin tebliğde düzenleme yapılması ihtiyacı doğmuştur. Bu kapsamda, mal ve hizmet bedelinin FAST işlemleri veya havale ile tahsil edildiği işlemlerin ücretlendirilebilmesi için 2020/4 sayılı Tebliğe “Hesaptan hesaba iş yeri ödemeleri” ücret kalemi eklenmiştir. Bu işlemlerde, üye iş yeri işlemleri için öngörülen düzenleme ve sınırlamaların uygulanacağına ve gönderenden ücret alınmayacağına ilişkin düzenleme yapılmıştır.

Ayrıca, ticari müşterilerden alınan ücretlere ilişkin olarak çeşitli kanallar vasıtasıyla TCMB’ye talep ve şikâyet içerikli başvurular gelmektedir. Bu kapsamda, 2021 yılında TCMB’ye ulaşan yaklaşık 1.200 adet başvuruya cevap verilmiştir.

Finansal Tüketici Ücret Düzenlemeleri

7 Mart 2020 tarih ve 31061 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2020/7 Sayılı Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ ile kuruluşların sundukları ürün ve hizmetler karşılığında finansal tüketicilerden alabilecekleri ücretler düzenlenmiştir. 2020/7 sayılı Tebliğ’in amacı, kuruluşlar tarafından finansal tüketicilere sunulan ürün veya hizmetlere ilişkin olarak faiz veya kâr payı dışında alınacak her türlü ücret, komisyon ve masraf türleri ile bunlara ilişkin usûl ve esasların belirlenmesidir.

2021 yılında ücret düzenlemelerinin taraflarından alınan geri bildirimler kapsamında düzenleme ihtiyacı olan konular belirlenmiş ve 9 Ağustos 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklikle tebliğde ATM’den yapılan para transferi ücretlerinin artırılmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır.

Diğer yandan, TCMB tarafından tasarlanan FAST Sistemi iş yeri ödemelerinin faaliyete geçmesiyle doğan düzenleme ihtiyacı kapsamında; hesaptan hesaba iş yeri ödemelerinde gönderenden ücret alınamayacağına ilişkin 2020/7 sayılı Tebliğ’de düzenleme yapılmıştır.

Ayrıca, finansal tüketicilerden alınan ücretlere ilişkin olarak çeşitli kanallar vasıtasıyla TCMB’ye ulaşan talep ve şikâyet içerikli 9.800 adet başvuruya cevap verilmiştir.

2.3.3 Avans Kredileri

Yatırım taahhütlü avans kredileri, TCMB Kanunu’nun 45’inci maddesi çerçevesinde kalkınma ve yatırım bankaları aracılığıyla en çok ilk 2 yılı anapara ödemesiz, azami 10 yıl vadeli olarak TL cinsinden düzenlenmiş senetlerin avansa kabulü karşılığında stratejik önemdeki selektif sektörlere yatırım yapacak firmalara kullandırılmaktadır. Kredilere TCMB politika faiz oranının 150 baz puan altında faiz oranı ya da TLREF endeksine bağlı olarak hesaplanan değişken faiz oranı uygulanmaktadır. Yatırım taahhütlü avans kredileriyle, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrar amaçları ile uyumlu olarak; verimliliği yüksek, ithalatı azaltan ve ihracatı destekleyen yatırımların teşvik edilmesi, dışa bağımlılığın ve cari açık sorununun azaltılması ve sürdürülebilir büyümenin desteklenmesi amaçlanmaktadır.

Yatırım taahhütlü avans kredilerinin toplam limiti, 18 milyar TL’si Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankasına ve 2 milyar TL’si diğer kalkınma ve yatırım bankalarına tahsisli olmak üzere 20 milyar TL’dir. Firma bazında kredi kullanım limiti 400 milyon TL’dir.

2021 yılında toplam 1.529,50 milyon TL tutarında kredi kullandırılmış, ayrıca toplam 136,94 milyon TL tutarında kredi taksiti geri ödemesi gerçekleşmiştir.