MENÜ
TCMB, akademik çalışmalara verdiği önem doğrultusunda, çalışanları tarafından hazırlanmış olan Çalışma Tebliğlerine ve Ekonomi Notlarına genel ağ sitesinde yer vermiştir. TCMB bünyesinde yapılan araştırmaların hakem değerlendirmesi sürecinden geçtikten sonra sunulduğu Çalışma Tebliğleri serisine 39 yayın eklenmiştir. Ekonomik gelişmelere dair tartışmalara zamanlı bir katkıda bulunmak ve TCMB bünyesinde Türkiye ekonomisi ve para politikası üzerine yapılan çalışmaların sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmak amacıyla hazırlanan Ekonomi Notları kapsamında ise üç not kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Ayrıca makroekonomi, parasal iktisat, finans ve sermaye piyasaları, bankacılık ve finansal aracılık, makro ve mikro ihtiyati düzenlemeler, uluslararası ekonomi ve finans konularındaki çalışmaları önceliklendiren “Central Bank Review” adlı hakemli dergi dört defa yayımlanmıştır.
Öte yandan, TCMB çalışanlarının katkılarıyla hazırlanmış olan makaleler Social Sciences Citation Index ‘te (SSCI) listelenen dergilerde yayımlanmıştır.
2021 yılında, Türkiye ekonomisindeki yapısal gelişmelerin, özellikle de para politikasının etkinliğini sınırlandıran yapısal faktörlerin tespitine yönelik analizler; para politikasının reel sektör faaliyetleri üzerindeki etkilerinin yerinde gözlemi ve kurumlar arası iş birliği çerçevesinde politika önerileri üretimi şeklinde araştırma ve izleme faaliyetleri sürdürülmüştür. Söz konusu araştırma ve saha gözlemleri yeni veri ve modellerle desteklenmiş, çalışma sonuçlarının TCMB içinde ve dışında iletişimi araştırma yayınları ve konferanslarla sağlanmıştır.
Yapısal ekonomik gelişmelere yönelik 2021 yılında gerçekleştirilen faaliyetler dört ana başlık altında toplanabilir: (1) Türkiye ekonomisinin yapısal faktörlerinin para politikası ile etkileşimine dair araştırma faaliyetleri, (2) Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi’nin (Gıda Komitesi) sekretaryasının yürütülmesi ve gıda ürünleri Erken Uyarı Sisteminin (EUS) kurulması, (3) Araştırma çalışmalarını koordinasyon faaliyetleri, (4) Reel Sektöre İktisadi Mercek (RESİM) kapsamındaki çalışmalar.
Türkiye ekonomisindeki yapısal gelişmeleri ve bu gelişmelerin para politikası ile etkileşimini incelemek üzere fiyatlama davranışları, piyasa yapısı ve rekabet, dış ticaret ve cari denge, büyüme, iş gücü piyasaları, beşerî sermaye ve verimlilik, firma dinamikleri gibi başlıklarda çeşitli konular ampirik ve teorik yöntemlerle incelenmiştir. Elde edilen bulgular PPK süreçlerinde ve paydaş kurumlarla gerçekleştirilen Komite toplantılarında politika yapıcılara düzenli bir şekilde sunulmuştur.
Sekretarya görevi TCMB tarafından yürütülen Gıda Komitesi, sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlamaya yönelik olarak tarım ve gıda sektöründeki yapısal ve konjonktürel sorunların çözümüne odaklanmıştır. Kurumlar arası iş birliği ile alınan Gıda Komitesi kararlarında, ilgili kurumların en üst düzeyde temsil edilmesi sayesinde çözüm odaklı bir iş birliği geliştirilmiş ve somut politika tedbirleri hayata geçirilmiştir. Bu bağlamda beş Gıda Komitesi toplantısı ve 21 Gıda Alt Komite Toplantısı gerçekleştirilmiştir.
Gıda Komitesi kararları kapsamında TCMB tarafından yürütülen Gıda-EUS projesi çerçevesinde fiyat istikrarı açısından kritik önem arz eden gıda ve tarım ürünleri fiyatlarına dair verileri detaylı ve zamanlı olarak analiz etmeye ve tedbir almaya olanak sağlayacak veri ambarı ve analiz modülü oluşturulmuştur. Yılın ilk yarısında veri desenleri, ilgili kurumlarla paylaşılmış; sistemde yer alacak verilerin toplulaştırılması, görselleştirilmesi ve analizlerine ilişkin çalışmalar sürdürülmüştür. Eylül ayında ilgili kurum ve kuruşlardan veri transferinin ve paydaşlarla protokol süreçlerinin tamamlanmasıyla birlikte veri tabanı kullanıma hazır hale gelmiştir. Bu veriler gıda ve tarımsal ürün piyasalarındaki yapısal problemlerin ve kritik gelişmelerin takibinde kullanılmakta; Komite toplantılarında sektördeki son gelişmeler hakkında düzenli bilgilendirmeler yapılmakta ve raporlar sunulmaktadır.
2021 yılında Türkiye ekonomisinin yapısal konularını inceleyen araştırmalar neticesinde altı adet makale Social Sciences Citation Index’te listelenen dergilerde yayımlanmıştır. Ayrıca, 20 araştırma makalesi TCMB Çalışma Tebliğleri serisine eklenmiş, üç makale Central Bank Review dergisinde yayımlanmıştır. Yapılan bu çalışmalar 11 adet ulusal ve uluslararası seminer ve konferansta akademisyen ve politika yapıcılara sunulmuştur. 2021 yılında, seminer serisi bünyesinde yedi adet çevrim içi seminer düzenlenmiştir. TCMB 2021 yılında, Akademik Çalışmaları Mali Destek programı kapsamında Türkiye ekonomisinin çeşitli alanlarında 11 konferansı desteklemiştir. Editörlük süreçleri TCMB tarafından yürütülen Central Bank Review dergisine 2021 yılında 128 makale başvurusu yapılmış, hakem ve editör değerlendirmeleri sonucunda 13 adet makale kabul alarak dergide yayımlanmıştır.
TCMB, 2021 yılında da reel sektördeki gelişmeleri para politikası karar alma süreçlerine dâhil etmiştir. Bu çerçevede, firmaların üst düzey yöneticileri ve sivil toplum kuruluşlarıyla görüşmeler yapılarak iktisadi faaliyete ilişkin kapsamlı bilgi edinilmiş; ekonominin gidişatı ile ilgili reel sektör hissiyatı zamanlı bir şekilde takip edilmiştir.
Aylık periyotlarda yapılan görüşmelerden elde edilen bilgiler, iktisadi faaliyete (üretim, yurt içi ve yurt dışı satış, yatırım, istihdam, finansman koşulları, maliyet ve fiyat) ilişkin konjonktürel değerlendirmelerin daha sağlıklı yapılmasına katkıda bulunmuştur. Firma görüşmelerinde reel sektör temsilcileriyle para politikasının reel sektöre etkisi hakkında doğrudan görüş alışverişinde bulunulmuş ve TCMB iletişim politikasına katkı sağlanmıştır.
Konjonktürel gelişmeleri takip etmek amacıyla yapılan düzenli saha görüşmelerinin yanı sıra PPK’nın ilgi alanındaki gelişmelere ilişkin veya döneme özgü konularda tematik çalışmalar yürütülmüş, reel sektör görüşmelerinden yola çıkarak raporlar hazırlanmıştır. Ayrıca tarım ve hayvancılık ürünlerinin fiyat oynaklıklarının daha yakından takip edilmesi amacıyla 2021 yılı Şubat ayından itibaren anılan sektörde faaliyet gösteren kuruluşlarla görüşülmeye başlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle Türkiye tarım ve hayvancılık üretim deseni oluşturulmuş, nitelikli ve güvenilir bilgi alınabilecek kuruluşlar belirlenmiştir. Hasat dönemi gibi ve rekolte tahmini açısından önemli veri içeren dönemlerde yapılan görüşmelerden derlenen bulgular raporlanmıştır. 2021 yılında 1.785’i konjonktürel çalışmalar kapsamında olmak üzere toplam 2.693 görüşme yapılmıştır.
Banka Meclisi’nin 12 Mart 2020 tarihli kararı ile Ankara ve İstanbul şubeleri dışındaki 19 şubede reel sektör çalışmalarının tesis edileceği yeni bir çalışma modeline geçilmesi uygun görülmüş, 2021 yılında ise bir şube hariç olmak üzere diğer şubelerde reel sektör ve iletişim fonksiyonunun işlerlik kazanmasına odaklanılmıştır. Bu doğrultuda üç şubede eğitimler tamamlanarak çalışanların reel sektör çalışmaları faaliyetlerini düzenli olarak yürütür hale gelmesi sağlanmıştır. Eğitimlerin, çalışmaların sürdüğü altı şubede 2022 yılı ilk çeyreği sonu itibarıyla tamamlanması planlanmaktadır.
TCMB tarafından üretilen veya diğer kuruluşlarca üretilip TCMB bünyesinde toplanan istatistiki verilerin zaman serisi olarak, dinamik ve etkileşimli bir şekilde kamuoyu ile paylaşıldığı Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS)’ne 2021 yılında iktisadi yönelim, istihdam, menkul kıymetler, ödemeler dengesi, dış ticaret, para ve banka istatistikleri kapsamında yeni veri grupları eklenmiş, mevcut seriler zenginleştirilmiştir. 2021 yılında EVDS toplam ziyaretçi sayısı 922.208’e ulaşmış (Grafik 2.11.3.1), zaman serilerinin tıklanma sayı ise 640 milyonun üzerine çıkarak bir önceki yılın yaklaşık iki katına ulaşmıştır (Grafik 2.11.3.2).
Veri yönetişimi çalışmaları kapsamında TCMB bünyesinde yer alan operasyonel ve analitik verilerin kullanımına ve paylaşımına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Veri Yönetişimine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hazırlanmış ve ilgili yönetmelik 5 Ağustos 2021 tarihinde Banka Meclisince onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
Veri odaklı karar alma süreçlerinde yoğun olarak kullanılan ve yüksek frekanslı veri mimarisinin temelini oluşturan Büyük Veri Platformunun donanım ve yazılım altyapısı, TCMB’nin artan veri hacmini ve kullanım ihtiyaçlarını destekleyecek şekilde güçlendirilmiştir.
Veri Yönetişimi Yönetmeliğine uygun olarak Banka araştırmacılarına yüksek perfromans ve veri güvenliği sağlayan Sanal Veri Odaları (SVO); güncel yazılımlar, yeni veri setleri ve gelişmiş güvenlik özellikleri ile güçlendirilmiştir. Sanal Veri Odaları üzerinden yedi farklı birimde 70 araştırmacıya, Büyük Veri Platformu üzerinde yer alan 434 veri seti üzerinde çalışma imkânı sunulmuştur.
TCMB Büyük Veri Platformu’nda bulunan veri setlerinin değişken seviyesinde açıklama, sahiplik, alınma sıklığı, kişisel ve özel nitelik bilgilerini içeren Veri Envanter Sistemi geliştirilmiş ve TCMB araştırmacılarının hizmetine sunulmuştur.
Yüksek frekanslı verilerden elde edilen analizler, veri görselleştirme çalışmaları kapsamında yeni nesil para politikası analiz araçları ile üst yönetime sunulmuştur.
TCMB’nin veri odaklı karar alma süreçleri için ihtiyaç duyduğu veri setleri, dokuz farklı kurumla yapılan protokol çalışmalarıyla TCMB’ye kazandırılmıştır.
Sektör Bilançoları İstatistiklerinin içeriği, dörtlü NACE sektör kodu kırılımı eklenerek zenginleştirilmiş, ayrıca araştırmacıların veri analiz süreçlerini kolaylaştırmak amacıyla tüm yıllara ait veriler hem üçlü hem de dörtlü NACE sektör kodu kırılımında panel veri seti olarak erişime açılmıştır.
Üyesi olduğumuz Avrupa Merkezi Bilançoları Ofisi Komitesi’nin (ECCBSO) ülke, yıl ve ölçek seviyesinde karşılaştırmalı analizlere olanak sağlayan veri tabanına, Sektör Bilançoları toplulaştırılmış verileri ile ülke katkısı sağlanmıştır. Böylece, araştırmacılarımızın uluslararası karşılaştırmalı sektör analizleri yapmasına olanak sağlanmıştır.
2018 yılından itibaren, Sistemik Risk Veri Takip Sistemi kapsamında çeyrek dönemlerde takip edilen 15 milyon dolar ve üzeri kredi borcu olan firmalara ait raporlamalar, 2021 Ocak ayından itibaren aylık frekansta ve TCMB analiz ihtiyaçları doğrultusunda zenginleştirilmiş bir veri formu çerçevesinde derlenmeye başlanmıştır.
Para ve maliye politikalarının birey ve şirketlerin yatırım, kredi kullanım ve tasarruf gibi davranışlar üzerine etkilerinin zamanlı olarak analiz edilebilmesine olanak sağlayacak, yüksek frekanslı verilerle desteklenen erken uyarı ve izleme sistemlerinin insan kaynağı ve fiziki alt yapısı oluşturulmuştur.
TCMB rezerv ve risk yönetimine etkin veri desteği sağlanması amacıyla; firmaların finansal tablo ve kredi riskliliğinin geleneksel ve makine öğrenmesi teknikleri ile analiz edildiği derecelendirme ve risk analiz sistemleri oluşturulmuştur.
Aylık Para ve Banka İstatistiklerinin daha anlaşılır şekilde yayımlanmasını sağlamak amacıyla çalışma dosyaları güncellenmiştir.
Finansal Hesaplar istatistiklerinde yapılan revizyonların kullanıcılar tarafından takip edilebilmesi için 2021 yılı Nisan ayında yapılan yayınla birlikte 2020 yılı dördüncü çeyreğinden itibaren revizyonlar tablosu (process table) üretilmeye başlanmıştır.
Bankaların mükerrer raporlamalardan kaynaklanan iş yüklerinin azaltılması kapsamında, aynı format ve içerikteki raporlama formlarının bankalardan doğrudan alınması sonlandırılarak, BDDK’dan alınmaya başlanmıştır.
Haftalık Para ve Banka İstatistikleri yayınının otomasyon projesi tamamlanmıştır.
Haftalık Para ve Banka İstatistikleri yayını kapsamında yurt içi yerleşiklerin önceki haftaya göre YP mevduatlarındaki değişim tutarı 19 Şubat 2021 haftasına ait verilerden başlamak üzere “parite etkisinden arındırılmış” olarak yayın kapsamına dâhil edilmiştir.
İhracat alacakları ve ithalat borçlarından oluşan ticari kredilerin derleme yöntemi, Türkiye İstatistik Kurumu ile ortaklaşa yürütülen çalışma neticesinde güncellenmiş, doğrudan raporlama yöntemi ile derlenen yeni veriler 19 Ağustos 2021 tarihinde Kısa Vadeli Dış Borç ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu istatistiklerine, 13 Eylül 2021 tarihinde ise Ödemeler Dengesi istatistiklerine yansıtılmıştır. Konuya ilişkin ekonomi notu ve blog yazısı ile Enflasyon Raporu 2021-III içinde yer alan bir kutu yayımlanmıştır.
Menkul Kıymet İstatistikleri, G20 Veri Açıkları Girişimi kapsamında uluslararası istatistik standartlarına uyumlaştırma çalışmaları kapsamında yenilenerek 19 Ağustos 2021 tarihinde yeni içerik ve formatıyla kamuoyu ile paylaşılmıştır. Bu doğrultuda sektör sınıflaması uluslararası el kitaplarına uygun hale getirilmiş, sahiplik tanımı iyileştirilmiş, net değişim hesaplama yöntemi uluslararası uygulamalara uyumlaştırılmış, yurt dışında ihraç edilen borçlanma senetleri için kıymetin para cinsine ve vadesine göre elinde tutan bilgisi eklenmiş, vade kırılımları uluslararası uygulamalara paralel şekilde güncellenmiş ve yayın formatı sadeleştirilmiştir.
Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Döviz Varlık ve Yükümlülükleri tablosunda, Ağustos 2021 tarihli uygulama değişikliği ile veri kaynakları ve yöntem açısından iyileştirmeler yapılmıştır. Buna göre, “İhracat Alacakları” ve “İthalat Borçları” verilerinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından doğrudan raporlama yöntemiyle derlenmeye başlanması sonucu Aralık 2002 tarihli verilerden başlamak üzere ilgili kalemler güncellenmiştir. Yurt içi bankalarda tutulan mevduat ve yurt içi bankalardan sağlanan krediler kalemleri ise ek veri kaynağından yararlanılarak orijinal bakiyeleri üzerinden hazırlanmaya başlanmış, ilgili zaman serileri Ocak 2015 tarihli verilerden başlanarak güncellenmiştir.
Banknot basımına yönelik süreç iyileştirilmesine katkı sağlamak üzere araştırma ve geliştirme çalışmaları gerçekleştirilmiştir.
E9 Emisyon Grubu 5. ve 6. Tertip Banknotların imza değişikliği çalışmaları yapılmıştır (5. Tertip kapsamında 200 TL, 20 TL, 10 TL ve 5 TL, 6. Tertip kapsamında 20 TL).
Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü, 2021 yılında ISO 9001 Kalite, ISO 45001 İş Sağlığı Güvenliği ve ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemlerini Entegre Yönetim Sistemi adı altında işletmeye başlamıştır. 16-18 Kasım 2021 tarihleri arasında, Banknot Matbaası Genel Müdürlüğünün Kalite Yönetim Sisteminin ISO 9001 Standardına, İş Sağlığı Güvenliği Yönetim Sisteminin ISO 45001 standardına ve Çevre Yönetim Sisteminin ISO 14001 Standardına uygunluğu, Türk Standardları Enstitüsü tarafından entegre olarak tetkik edilmiştir. Tetkik sonucunda, Banknot Matbaası Genel Müdürlüğünün ISO 9001 Kalite ve ISO 45001 İş Sağlığı Güvenliği Yönetim Sistemi belgeleri yenilenmiş; ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgesinin ise geçerliliğinin devamına karar verilmiştir.
Bilişim Teknolojileri (BT) alanında, TCMB’nin vizyonuyla uyumlu olarak ihtiyaç duyulan teknolojik çözüm ve sistemlerin oluşturulmasına ve bu sistemlerin güvenliği ile sürekliliğinin sağlanması çalışmalarına devam edilmiştir. Yıl içinde yapılan birçok çalışmadan öne çıkanlar şu şekildedir:
TCMB dijital para, blokzincir, makine öğrenme, yapay zekâ gibi merkez bankacılığının ve finansal sistemin geleceğini etkileyecek yenilikçi teknoloji alanlarında çok boyutlu araştırma faaliyetlerini sürdürmüştür. Finansal inovasyon alanında, TCMB’nin hedefleri doğrultusunda yıl içinde yapılan çalışmalardan öne çıkanlar şu şekildedir:
