MENÜ
2021 yılına 188 milyar TL seviyesinde başlayan emisyon hacmi, Mart ayı ortasına kadar azalan bir eğilim göstermiş, bahar ve yaz aylarında kademeli olarak artış eğilimine girerek Kurban Bayramı etkisiyle Temmuz ayında 254 milyar TL ile tarihin en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Emisyon hacmi yılı 235 milyar TL seviyesinde tamamlamıştır (Grafik 2.6.1).
2021 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminde bir önceki yıla göre yüzde 25, dolaşımdaki banknot sayısında ise yüzde 15 oranında artış gerçekleşmiştir. Son on yıllık dönemde yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi yıllık ortalama yüzde 16, dolaşımdaki banknot sayısı ise yıllık ortalama yüzde 10 oranında artmıştır (Grafik 2.6.2 ve Grafik 2.6.3).
31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla tedavülde 2.855 milyon adet banknot bulunmaktadır. 2021 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler sırasıyla 100 ve 200 Türk lirasıdır (Grafik 2.6.4). Adet olarak en yüksek paya sahip iki kupürün (100 ve 200 Türk lirasının) toplam içindeki payı yüzde 55,3’tür. Tutar olarak da en yüksek paya sahip olan 100 ve 200 Türk lirası banknotların toplam içindeki payları sırasıyla yüzde 40,3 ve yüzde 46,9 seviyesindedir (Tablo 2.6.1).
Tablo 2.6.1: 31.12.2021 Tarihinde Tedavülde Bulunan Banknotlar
Kupür |
Tutar (TL) |
% Dağılım |
Adet |
% Dağılım |
200 TL |
94.916.136.700,0 |
40,33 |
474.580.683,5 |
16,62 |
100 TL |
110.417.098.500,0 |
46,91 |
1.104.170.985,0 |
38,67 |
50 TL |
20.371.309.075,0 |
8,65 |
407.426.181,5 |
14,27 |
20 TL |
5.148.196.300,0 |
2,19 |
257.409.815,0 |
9,02 |
10 TL |
2.934.800.255,0 |
1,25 |
293.480.025,5 |
10,28 |
5 TL |
1.589.898.757,5 |
0,68 |
317.979.751,5 |
11,14 |
Toplam |
235.377.439.587,5 |
100,00 |
2.855.047.442,0 |
100,00 |
2021 yılında, TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu, iki vezne merkezi ile TCMB adına banknot saklama ve işleme faaliyetlerinin gerçekleştirildiği 30 Merkezi Olmayan Nakit Yönetimi (MONY) deposunda toplam 776,4 milyar TL tutarında tahsilat, 823,4 milyar TL tutarında tediye olmak üzere toplam 1.599,8 milyar TL tutarında işlem gerçekleştirilmiştir.
Söz konusu dönemde, ülke genelinde toplam işlem hacminden en yüksek payı alan hizmet birimlerimiz sırasıyla yüzde 35,4 ile İstanbul Şubesi (yüzde 12,1 Karaköy, yüzde 8,1 Avrupa Yakası Vezne Merkezi, yüzde 6,1 Anadolu Yakası Vezne Merkezi, yüzde 9,1 MONY depoları), yüzde 9,6 ile Ankara Şubesi (yüzde 0,5 bağlı banknot deposu ve yüzde 1,9 MONY depoları) ve yüzde 8,5 ile İzmir Şubesidir (yüzde 1,8 bağlı banknot depoları ve yüzde 1,4 MONY depoları).
TCMB şubelerinin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi gerekse piyasanın nakit ihtiyacının çeşitli kupürlerle zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2021 yılında 94,9 milyar TL tutarında tahsilat, 108,6 milyar TL tutarında tediye işlemi gerçekleştirilmiştir. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin yüzde 12,7’si banknot depolarında gerçekleşmiştir.
2021 yılında Ankara’da üç adet ve İzmir’de bir adet olmak üzere açılan dört adet MONY deposuyla birlikte 2021 yıl sonu itibarıyla 30 adet MONY deposu faaliyettedir. MONY depoları 2021 yılı sonu itibarıyla ilgili ildeki toplam işlem hacminden İstanbul’da yüzde 25,8, Ankara’da yüzde 19,4 ve İzmir’de yüzde 16,7 pay almıştır. Uygulamanın, nakit işlem hacminin yüksek olduğu diğer illerimizde de yaygınlaştırılması yönünde çalışmalar devam etmektedir.
Son olarak, madenî para nakit yönetiminde verimliliğin arttırılması amacıyla PTT ve TCMB arasında protokol imzalanarak çeşitli illerde Konsinye Madenî Para Depoları (KMPD) açılmıştır. 11 ilde açılan 13 adet KMPD ile, 2021 yılında ülke bazında gerçekleşen toplam 1,35 milyar TL tutarındaki madenî para işlem hacminin yüzde 75’i söz konusu KMPD’ler tarafından gerçekleştirilmiştir.
