2.10 Uluslararası İş Birliği ve Organizasyonlar

2.10.1 Uluslararası Kuruluşlarla İlişkiler

TCMB’nin sekretarya faaliyetlerini yürüttüğü İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) bünyesinde yer alan “İİT-İSEDAK Merkez Bankaları Forumu’’nun üçüncü toplantısı, TCMB ev sahipliğinde çevrim içi olarak 29 Eylül 2021 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Ana teması “İİT ülkeleri için koronavirüs salgını sonrası ekonomik ve finansal öncelikler” olarak belirlenen söz konusu toplantıda, küresel ekonomik görünüm ve İİT ülkelerinin ekonomik ve mali görünümü tartışılmış, ardından salgın sonrası dönemde İİT ülkelerinde daha dayanıklı ve sürdürülebilir bir ekonomik ortam oluşturmak için temel öncelikler ve eylemlere odaklanılarak muhtemel politikalara değinilmiştir. Ayrıca, bu önceliklerin gerçekleştirilmesinde İslami finansın rolü de ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

TCMB’nin sekretarya faaliyetlerini yürüttüğü Orta Asya, Karadeniz Bölgesi ve Balkan Ülkeleri Guvernörler Kulübü’nün (Guvernörler Kulübü) 45. toplantısı Rusya Merkez Bankasının organizasyonuyla çevrim içi olarak 8 Aralık 2021 tarihinde düzenlenmiştir. Söz konusu toplantıda, küresel ekonomik ve finansal gelişmeler, koronavirüs salgınının üye ülke ekonomileri üzerindeki etkileri, alınan politika önlemleri ile ekonomilerin toparlanma sürecinde politika öncelikleri ve iklim değişikliğine bağlı risklerle mücadele konuları tartışılmıştır.

G20, IMF ve BIS’nin düzenlediği periyodik toplantılara yönelik çalışmalar yapılmış ve bu kapsamda iç ve dış paydaşlar ile eş güdüm sağlanmıştır. Ayrıca, IMF, üye ülkelerin ekonomik ve mali politikalarının izlenmesi ve uluslararası para sisteminin gözetimi görevi (Madde IV) çerçevesinde Ocak ayında ülkemiz kamu ve özel sektör yetkilileri ile toplantılar düzenlenmiştir. Rutin olarak yapılan bu görüşmeler kapsamında, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı eş güdümünde toplantılara katılım sağlanarak, gündem maddelerine ilişkin katkı sunulmuştur.

TCMB, iklim değişikliğinin finansal sistem üzerinde oluşturabileceği olası etkileri tespit etmeye ve azaltmaya yönelik uluslararası çalışmaların yakından takibi amacıyla, Finansal Sistemi Yeşillendirme Ağı’na (Network for Greening the Financial System-NGFS) 14 Aralık 2021 itibarıyla üye olmuştur.

2.10.2 Merkez Bankaları ile İlişkiler

TCMB, diğer ülke merkez bankaları ile iletişimini ve ikili iş birliğini artırmaya yönelik faaliyetlerine koronavirüs salgınının etkisiyle değişen çalışma koşullarına uyum sağlayarak 2021 yılında da devam etmiştir. Bu çerçevede merkez bankacılığı alanında bilgi alışverişinin ve iş birliğinin güçlendirilmesine zemin oluşturmak üzere Özbekistan Merkez Bankası ile 2 Ağustos 2021, Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası ile 24 Kasım 2021 ve Türkmenistan Merkez Bankası ile 27 Kasım 2021 tarihlerinde mutabakat zaptı imzalamıştır. Söz konusu mutabakat zabıtları ile birlikte TCMB’nin resmî bir çerçevede ikili iş birliği içinde bulunduğu merkez bankası sayısı 37 olmuştur.

Ülkeler arasında yerel para birimleriyle dış ticaretin ve yatırımların desteklenmesi ile finansal iş birliğinin güçlendirilmesi amacıyla TCMB, diğer ülke merkez bankaları ile para takası anlaşmaları yapmaktadır. Bu çerçevede, Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankası ile 2019’da yenilenen para takası anlaşması 4 Haziran 2021 tarihinde güncellenmiş, Kore Merkez Bankası ile 12 Ağustos 2021 tarihinde para takası anlaşması imzalanmış, Katar Merkez Bankası ile 2018 yılında imzalanan para takası anlaşması 17 Eylül 2021 tarihinde yenilenmiştir.

Diğer ülke merkez bankaları ve Türkiye’deki diplomatik misyon yetkilileri ile ikili diyalog süreçlerinin üst seviyede yürütülmesi kapsamında ikili görüşmeler yapılmıştır. Koronavirüs salgın koşullarının elverdiği ölçüde ziyaret veya çevrim içi olarak düzenlenen görüşmelerde genel olarak ekonomik görünüme ilişkin değerlendirmeler ve ikili iş birliği olanakları gündeme gelmiştir.

TCMB, teknik iş birliği faaliyetleri kapsamında 2021 yılında 32 merkez bankası ve bir bankacılık enstitüsü ile 73 videokonferans gerçekleştirmiş ve TCMB’ye iki çalışma ziyareti yapılmıştır. Bu faaliyetler anlık ödeme sistemleri, bilişim teknolojileri altyapısı, fintek-dijital para, insan kaynakları süreçleri, emisyon süreçleri, veri yönetişimi ve istatistik, piyasa işlemleri, makroihtiyati düzenlemeler ve enflasyon dinamikleri alanlarında olmuştur.

Koronavirüs salgını nedeniyle teknik iş birliğinde aktif olarak kullanılan bir diğer yöntem de yazılı bilgi talepleri olmuştur. 2021 yılında TCMB bünyesinde yürütülen projeler kapsamında diğer ülke merkez bankalarından 14 farklı projeye yönelik bilgi talep edilmiş ve TCMB’ye yönlendirilen 10 bilgi talebi yanıtlanmıştır.

2.10.3 Uluslararası Çalışma Gruplarına Katılım

TCMB’nin üyesi olduğu bazı çalışma grupları 2021 yılı içerisinde faaliyetlerini yürütmüşlerdir. Buna göre:

• BIS bünyesinde çalışmalarını sürdüren CPMI tarafından videokonferans yöntemiyle Şubat, Haziran, Eylül ve Kasım aylarında düzenlenen Ana Komite Toplantılarına katılım ve katkı sağlanmıştır.
• FSB, CPMI ve diğer ilgili uluslararası kuruluşlar ve standart belirleme kurumları tarafından oluşturulan Sınır Ötesi Ödemelerin İyileştirilmesine Dair Yol Haritası kapsamında kurulan Ödemelerin Geleceği Çalışma Grubu (Future of Payments Working Group, FoP), Likidite Çalışma Grubu (Liquidity Workstream), Sınır Ötesi Ödemeler Genişleme Grubu (Cross Border Payments Expansion Workstream), Sınır Ötesi Ödemeler Mesajlaşma Grubu (Cross Border Payments Messaging Workstream) faaliyetlerine katılım sağlanmıştır.
• Carnegie Mellon Üniversitesinde geliştirilen metodoloji temel alınarak Siber Dayanıklılık Değerlendirme (Cyber Resilience Assessment, CRA) çalışması gerçekleştirilmiş ve değerlendirme için FAST Sistemi kritik hizmet olarak belirlenmiştir. Çalışma süresince gerçekleştirilen çalıştaylar ile etkileşimli olarak metodoloji çerçevesinde değerlendirme yapılmış ve sonuç raporu oluşturulmuştur.
• Banknot baskıcılığı ve nakit yönetimine yönelik Avrupa ülkeleri Merkez Bankaları ile Banknot Matbaalarının katılımlarıyla faaliyet gösteren Avrupa Banknot Konferansı’nın (EBC-European Banknote Conference) teknik alt birimleri; Emisyon Komitesi (Cash Issuance Committee), Banknot Güvenliği Komitesi (Banknote Security Committee), Banknot Malzemeleri Komitesi (Banknote Materials Committee) ve Üretim Süreçleri Komitesi (Manufacturing Process Committee) gruplarında çalışmalar yürütülmüştür.
• Banknot işleme ve inceleme sistemleri (BPS) kullanıcıları arasında sistemlerin işleyişine yönelik görüş alışverişi yapılmasını ve tecrübelerin paylaşılması ile sistemlerin teknolojik yeniliklere paralel olarak yenilenmesini amaçlayan; Almanya menşeli Giesecke & Devrient firmasının düzenlediği ve BPS makinelerini kullanan Merkez Bankaları ve Banknot Matbaaları temsilcileri tarafından oluşturulan BPS Uluslararası Kullanıcı Grubu’nun (BPS International Users Group) yıllık toplantılarına 31 Mart 2021, 15 Nisan 2021, 9 Haziran 2021, 30 Haziran 2021, 3 Kasım, 10 Kasım ve 18 Kasım 2021 tarihlerinde çevrim içi olarak katılım sağlanmıştır.
• TCMB’nin üyesi olduğu, banknot üretiminde yaygın kullanılan makinelerin büyük bir kısmının üreticisi ve tedarikçisi konumundaki İsviçre menşeli Koenig & Bauer Banknote Solutions SA firmasının banknot üretimine ilişkin süreçlerde kullanılan makine, sistem ve donanımlarına sahip banknot matbaaları arasında teknik iş birliği tesisi ve bilgi paylaşımı sağlanması amacıyla yıllık olarak düzenlediği K&B Kullanıcı Grubu (K&B Customer Focus Group) ve bu grubun teknik alt birimi olan İnceleme Çalışma Grubuna (Inspection Work Group) 11 Mayıs 2021, 8 Eylül 2021 ve 3 Kasım 2021 tarihlerinde çevrim içi olarak katılım sağlanmıştır.
• Merkez Bankaları Kalpazanlığı Caydırma Grubu (CBCDG, Central Bank Counterfeit Deterrence Group) tarafından 2 Aralık 2021 tarihinde sanal olarak düzenlenen Genel Kurul Toplantısına katılım sağlanmıştır. CBCDG Genel Kurul Toplantıları yılda bir kez yapılmakta ve bu toplantılarda üye ülkelerin Avrupa Banknot Konferansı delegasyon başkanları ile Avrupa Banknot Konferansı dışındaki diğer üye ülkelerin temsilcileri, CBCDG’nin faaliyetleri hakkında yönetim tarafından bilgilendirilerek gerekli kararlar alınmakta ve CBCDG bütçesi onaylanmaktadır.
• Avrupa Sistemik Risk Kurulu (ESRB)’nun gayrimenkul alanındaki veri açıklarının kapatılmasına ilişkin tavsiyeleri kapsamında, Avrupa İstatistik Sistemi Komitesi (ESSC) tarafından oluşturulan, üyesi olduğumuz “Eurostat Task Force on Commercial Real Estate Indicators (TF CREI)” çalışma grubunun 16-17 Mart 2021 ve 27-28 Ekim 2021 tarihlerinde gerçekleştirilen çevrim içi toplantılarına katılım sağlanmıştır.
• OECD nezdindeki büro üyeliğimiz çerçevesinde 23-25 Mart 2021 ve 15-17 Kasım 2021 tarihleri arasında düzenlenen Uluslararası Yatırım İstatistikleri Çalışma Grubu (WGIIS) ile 6-8 Ekim 2021 tarihleri arasında düzenlenen Uluslararası Mal ve Hizmet Ticareti İstatistikleri Çalışma Grubu (WPTGS) çevrim içi toplantılarına katılım ve katkı sağlanmıştır.
• EUROSTAT tarafından 27-28 Nisan 2021 ve 25-26 Kasım 2021 tarihlerinde Avrupa Birliğine üye ve aday ülkeler arasında gerçekleştirilen Ödemeler Dengesi Çalışma Grubu (BOP WG) çevrim içi toplantılarına, 1-2 Temmuz 2021 tarihlerinde düzenlenen Uluslararası Hizmet Ticareti İstatistikleri Çalışma Grubu (ITSS WG) çevrim içi toplantılarına, 24 Mart 2021 tarihinde düzenlenen “Travel Workshop on the Use of Credit Cards Data for Compiling Travel Item” konulu çalıştaya, 30 Eylül 2021 tarihinde düzenlenen “Seminar BPM6 Update Guidance Notes” konulu seminere ve 22 Kasım 2021 tarihinde düzenlenen “Travel Workshop on Payments Data Issues” konulu çevrim içi çalıştaya katılım ve katkı sağlanmıştır.
• IMF-FSB ile 10 Haziran 2021 ve 8-9 Aralık 2021 tarihlerinde G20 Veri Açıkları Küresel Kapanış Konferansı çevrim içi toplantılarına katılım sağlanmıştır.
• Üyesi olduğumuz “Eurostat Real Estate Price Statistics (REPS)” çalışma grubunun 10-11 Haziran 2021 ve 13‑14 Eylül 2021 tarihlerinde gerçekleştirilen çevrim içi toplantılarına katılım sağlanmıştır.
• BIS 2025 İnovasyon Stratejisinin bir parçası olarak, BIS Veri Bankası’nın teknik altyapısının yeniden şekillendirilmesi ve yeni bir veri dağıtım platformunun oluşturulması amaçlarıyla kurulan, üyesi olduğumuz “BIS Group of Experts” çalışma grubunun farklı tarihlerde düzenlenen toplantılarına katılım sağlanmıştır.
• Endonezya Merkez Bankası tarafından 21-22 Haziran 2021 tarihlerinde çevrim içi olarak düzenlenen “BI Institute Flagship Webinar on Central Bank Policy Mix “Strengthening Policy Synergy for Economic Recovery: Lessons Learned and What’s Next?” konulu konferansa katılım sağlanmış ve “Lessons Learned from Turkey: Capital Flows Management during COVID-19 Pandemic” başlıklı bir sunum gerçekleştirilmiştir.
• TCMB’nin sürdürülebilir finansmanı uzun vadeli bir politika olarak desteklemesi kapsamında The Irving Fisher Committee on Central Bank Statistics (IFC) Sustainable Survey çalışma grubuna katılım sağlanarak, IFC üyesi Merkez Bankalarının sürdürülebilir finansmana ilişkin veri kaynakları ve düzenlemelerinin sorulduğu anketin sonuç raporunun yazımına katkı sağlanmış, rapor sonuçları 11-15 Temmuz 2021 tarihleri arasında düzenlenen 63. ISI Dünya İstatistik Kongresi ve 14-15 Eylül 2021 tarihlerinde düzenlenen “Statistics for Sustainable Finance” Uluslararası Konferansında sunulmuştur. Rapor 17 Aralık 2021 tarihinde BIS genel ağ sitesinde yayımlanmıştır.
• 15 Ekim 2021 tarihinde Pakistan Merkez Bankası ile “Data Governance & Statistics - Big Data (Technology, Data Sharing and Data Analytics)” konulu çevrim içi toplantı gerçekleştirilmiş olup büyük veri platformu ve platform üzerinde gerçekleştirilmiş olan projeler tanıtılmıştır.
• 21-28 Ekim 2021 tarihlerinde Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) tarafından çevrim içi olarak düzenlenen Finansal İstatistikler Çalışma Grubu toplantısına katılım sağlanmış ve “COVID-19 Pandemic and Sectoral Financial Accounts in Turkey” konulu bir sunum gerçekleştirilmiştir. Toplantıda büro üyeliğine TCMB temsilcisi seçilmiştir.
• Birleşmiş Milletler Asya Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (UNESCAP), Bölgesel Program İcra Grubu üyeliğimiz çerçevesinde 2-3 Kasım 2021 tarihlerinde düzenlenen grup toplantısına katılım sağlanmıştır.
• Kasım 2021 itibarıyla, G20 Veri Açıkları Girişimi-Menkul Kıymet Veri Tabanı Çalışma Grubu üyeliğimiz kapsamındaki taahhüdümüzü yerine getirmek amacıyla yurt içi yerleşikler tarafından ihraç edilen borçlanma senetleri için ihraç, elinde tutan ve kimden-kime istatistikleri BIS ile paylaşılmaya başlanmıştır.

2.10.4 Organizasyonlar

Ulusal Organizasyonlar

TCMB Türkiye ekonomisinde gündem oluşturan konuların kamuoyuyla paylaşılması amacıyla çeşitli toplantılar düzenlemiştir:

• 28 Ocak 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen I. Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı,
• 30 Mart 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen 89. Hesap Dönemi Olağan Genel Kurul Toplantısı,
• 29 Nisan 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen II. Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı,
• 29 Temmuz 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen III. Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı,
• 28 Ekim 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen IV. Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı.

Uluslararası Organizasyonlar

Ekonomi ve finans çevreleriyle bir araya gelerek karşılıklı fikir alışverişinde bulunulması amacıyla uluslararası platformlara katılım sağlanmaktadır. Bu çerçevede, gerçekleştirilen toplantılar aşağıda yer almaktadır. Ayrıca, yıl boyunca yatırımcı gruplarıyla toplantılar da yapılmıştır.

• 25-26 Ocak,1-2 Nisan, 15 Haziran, 23 Haziran, 1-2 Temmuz, 13-14 Eylül, 7-8 Ekim, 9-10 Aralık 2021 tarihlerinde “G20 Finance and Central Bank Deputies Meeting” başlıklı toplantı,
• 26 Şubat, 7 Nisan, 9-10 Temmuz, 13 Ekim 2021 tarihlerinde “G20 Finance Ministers and Central Bank Governors Meeting” başlıklı toplantı,
• 11 Ocak, 8 Mart, 8 Mayıs, 21 Haziran, 14 Eylül, 12 Kasım 2021 tarihlerinde “Bimonthly BIS Meeting-Global Economy Meeting” başlıklı toplantı (çevrim içi),
• 12 Ocak, 11 Mayıs, 10 Eylül 2021 tarihlerinde “Bimonthly BIS Meeting-Emerging Markets Economies Meeting” başlıklı toplantı (çevrim içi),
• 14 Ocak, 12 Mart, 14 Mayıs, 2 Temmuz, 17 Eylül, 15 Kasım 2021 tarihlerinde “Bimonthly BIS Meeting-All Governors’ Meeting” başlıklı toplantı (çevrim içi),
• 24-25 Şubat 2021 tarihlerinde “BIS Meeting of Emerging Market Deputy Governors” başlıklı toplantı (çevrim içi),
• 9-12 Nisan 2021 tarihleri arasında IMF DB Bahar Toplantıları (çevrim içi),
• 29 Haziran 2021 tarihinde BIS “Annual General Meeting” başlıklı toplantı (çevrim içi),
• 27 Ağustos 2021 tarihinde “FED Kansas Economic Policy Symposium” Toplantısı (çevrim içi),
• 29 Eylül 2021 tarihinde düzenlenen İİT-İSEDAK Merkez Bankaları Forumu (Yıllık) Toplantısı (çevrim içi),
• 11-17 Ekim 2021 tarihleri arasında IMF DB Yıllık Toplantıları, Washington,
• 8 Aralık 2021 tarihinde 45. Guvernörler Kulübü Toplantısı (çevrim içi),
• Yıl boyunca FSB tarafından çevrim içi olarak gerçekleştirilen Genel Kurul (Plenary), Yönetim Komitesi (Steering Committee), Kırılganlıkların Değerlendirilmesi Daimi Komitesi (SCAV), Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Danışma Grubu (MENA RCG), Standartların Uygulanması Daimi Komitesi (SCSI) ve Kamu Sektörü Yönetim Grubu (OSSG) toplantıları ile GHOS (Group of Governors and Heads of Supervision) Toplantısı

2.10.5 Avrupa Birliği’ne Uyum Çalışmaları

TCMB, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) katılım sürecinde görev alanına giren konulardaki müktesebat uyum çalışmalarına ve AB ile Türkiye arasındaki ekonomik diyalog mekanizmalarına katkı sunmaya devam etmektedir.

Türkiye’nin AB’ye aday ülke ilan edilmesi sonrasında 3 Ekim 2005 tarihinde başlatılan üyelik müzakereleri çerçevesinde TCMB’nin katılım sağladığı fasıllardaki son durum Tablo 2.10.5.1’de gösterilmektedir.

TCMB, ilgili olduğu fasıllardaki AB müktesebatını yakından takip etmekte, uyumlaştırma çalışmalarını yürütmekte ve katedilen gelişmeleri T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığına düzenli olarak aktarmaktadır.

Diğer yandan, AB ile Türkiye arasındaki ekonomik diyalog çalışmalarına 2021 yılında da devam edilmiştir. Bu kapsamda, Batı Balkanlar ve Türkiye tarafından Avrupa Komisyonuna sunulan Ekonomik Reform Programlarının (ERP) değerlendirme süreci çerçevesinde Avrupa Konseyi Ekonomik ve Mali Komite Uzmanlar Toplantısı 27 Nisan 2021 tarihinde, Yüksek Düzeyli Memurlar Toplantısı ise 6 Mayıs 2021 tarihinde çevrim içi olarak gerçekleştirilmiştir. Toplantıda AB’ye aday ve potansiyel aday ülkeler¹ tarafından hazırlanan ERP’ler değerlendirilmiştir. Ayrıca, AB ile Batı Balkanlar ve Türkiye Arasında Ekonomik ve Mali Diyalog Toplantısı Taslak Sonuç Belgesi nihai aşamaya getirilmiştir.

AB ile Batı Balkanlar ve Türkiye Arasında Ekonomik ve Mali Diyalog Toplantısı, 12 Temmuz 2021 tarihinde çevrim içi olarak gerçekleştirilmiştir. Toplantıda; ERP’ler genel olarak değerlendirilmiş, Ortak Sonuç Bildirgesi kabul edilmiş, ayrıca aday ülke temsilcilerince bu yılın tematik konusu olarak belirlenen “Koronavirüs salgını kapsamında ekonomik görünüm ve sürdürülebilir kapsayıcı toparlanmayı destekleme amacıyla alınan politika önlemleri” konusunda görüş alışverişinde bulunulmuştur.

Ayrıca, Avrupa Komisyonu tarafından yılda iki kez düzenlenen Aday Ülkeler Ekonomik Tahmin Toplantıları, çevrim içi olarak 21 Nisan 2021 ve 12 Ekim 2021 tarihlerinde yapılmıştır. AB katılım sürecinde müktesebat uyumuna ilişkin gelişmelerin takip edilmesi amacıyla 11 Nisan 2000 tarihli Türkiye-Avrupa Birliği Ortaklık Konseyi Kararı ile kurulan sekiz alt komiteden biri olan 4 No’lu Ekonomik ve Parasal Konular, Sermaye Hareketleri ve İstatistik Alt Komitesi’nin 17. toplantısı çevrim içi olarak 23-24 Kasım 2021 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Toplantıda ilgili fasıllardaki son gelişmeler ele alınmıştır.

1) Arnavutluk, Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Bosna Hersek, Kosova, Türkiye