2022 Yılına Genel Bakış

LİRALAŞMA STRATEJİSİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR FİYAT İSTİKRARI

TCMB, sürdürülebilir fiyat istikrarını sağlama ve finansal istikrarı destekleme amaçları çerçevesinde para politikası araçlarını serbest piyasa koşul ve gerekliliklerine uygun bir şekilde kullanmaya devam etmiştir.

2022 yılı Ocak ayında, TCMB, fiyat istikrarının sürdürülebilir bir zeminde yeniden şekillenmesi amacıyla tüm politika araçlarında Türk lirasını öncelikleyen geniş kapsamlı bir politika çerçevesi gözden geçirme süreci yürüttüğünü açıklamıştır. Finansal sistemin Türk lirası araçlar cinsinden yapılandırılmasının fiyat istikrarı için gereken sürdürülebilir zemini olanaklı kılacağını ifade eden TCMB bu kapsamda, Liralaşma Stratejisi’ni kamuoyuyla paylaşarak söz konusu stratejinin politika gözden geçirme sürecinin asli unsurlarından birisi olduğunu vurgulamıştır.
TCMB, Liralaşma Stratejisi’nin yeni finansal ürünler, teminat çeşitlendirmesi ve likidite yönetimi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler aracılığıyla Türk lirasının kullanımını merkeze alan bütüncül bir yaklaşımla oluşturulduğunu vurgulamıştır. Bu doğrultuda, liralaşma süreci ile finansal sistemde temel değer saklama aracının Türk lirası ve Türk lirası cinsinden varlıklar olması, hanehalkı, firma ve bankacılık kesiminin varlık ve yükümlülük kalemlerinde Türk lirası cinsi kalemlerin ağırlığının kademeli bir şekilde artırılması, likidite işlemlerinde tamamen Türk lirası cinsinden varlıkların kullanılması ve yurt içindeki ticari işlemlerde tek değişim aracının Türk lirası olması amaçlanmıştır.
TCMB, 2022 yılı Ocak-Temmuz döneminde politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını yüzde 14 düzeyinde sabit tutmuştur. Ağustos-Kasım döneminde küresel büyümeye yönelik belirsizliklerin ve jeopolitik risklerin arttığını değerlendiren TCMB, sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış eğiliminin sürdürülmesi ile arz ve yatırım kapasitesindeki yapısal kazanımların sürekliliği açısından finansal koşulların destekleyici olmasının önemli olduğunu vurgulamış ve politika faizini toplamda 500 baz puan düşürerek yüzde 14’ten yüzde 9’a indirmiştir. 2022 yılı Aralık ayında ise küresel talebe ilişkin artan riskler dikkate alınarak mevcut politika faizinin yeterli düzeyde olduğu değerlendirilmiş ve politika faizi yüzde 9 düzeyinde sabit tutulmuştur.
TCMB, 2022 yılında, uluslararası rezervleri güçlendirmeye yönelik olarak etkin bir rezerv yönetimi uygulamıştır. Liralaşma Stratejisi çerçevesinde geliştirilen yeni araçlarla rezerv kaynakları çeşitlendirilirken, uluslararası rezervlerde artış sağlanmıştır.
TCMB, 2022 yılında Liralaşma Stratejisi kapsamında, faiz politikasıyla birlikte, zorunlu karşılıklar, menkul kıymet tesisi, likidite, teminat ve uluslararası rezervlerin yönetimine ilişkin çeşitli ürünleri ve makroihtiyati politikaları bütüncül bir anlayışla etkin bir şekilde kullanmıştır. Bu çerçevede, fiyat istikrarı hedefi doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmiştir.
TCMB, döviz piyasasının etkin bir şekilde çalışabilmesi ve sağlıklı fiyat oluşumlarının desteklenmesi amacıyla döviz kuru gelişmelerini ve buna ilişkin risk faktörlerini yakından takip etmeye ve gerekli önlemleri almaya devam etmiştir.

YALIN, ETKİN VE ÇİFT YÖNLÜ İLETİŞİM

Türkiye ekonomisinin sürdürülebilir fiyat istikrarını ve finansal istikrarı sağlayabilmesi için kapsamlı bir politika çerçevesi ortaya koyan Liralaşma Stratejisi kapsamında TCMB, 2022 yılında yalın, şeffaf ve çift yönlü bir iletişim politikası yürütmüştür.

2022 yılında Para Politikası Kurulu kararları, Enflasyon Raporları, Finansal İstikrar Raporları, Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporları, Para Politikası ve Liralaşma Stratejisi Metni, makroihtiyati tedbirlere ilişkin uygulamalar, TCMB tarafından yayımlanan istatistikler ve analizler, basın duyuruları ve diğer iletişim kanalları aracılığıyla kamuoyuna duyurulmuş ve sosyal medya hesaplarından paylaşılmıştır.
2022 yılında para politikası uygulamalarının kamuoyu ile iletişiminin etkin bir şekilde yapılabilmesi amacıyla dört defa Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı düzenlenmiştir.
Başkan Şahap Kavcıoğlu Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bir sunum gerçekleştirmiştir.
Uygulanan para politikasının etkinliğinin artması için ilgili tüm paydaşlarla yüksek eş güdüm sağlama amacı çerçevesinde Başkan Şahap Kavcıoğlu çeşitli canlı yayınlara ve mesleki kuruluş toplantılarına katılarak ekonomik gelişmeler ile TCMB politika ve stratejilerini değerlendirmiştir.
Liralaşma Stratejisi kapsamında TL mevduatı destekleyecek mekanizmaları tanıtım faaliyetlerine katkı sağlanmıştır.
TCMB, her yıl uygulayacağı politikalara ilişkin açıkladığı metnin ismini, ortaya koyduğu bütünleşik politika çerçevesini yansıtması amacıyla Para Politikası ve Liralaşma Stratejisi olarak değiştirmiştir. 2023 yılı Para Politikası ve Liralaşma Stratejisi’ni kamuoyu ile paylaşmıştır.
TCMB çalışanlarının güncel ekonomik konular hakkında görüşlerini paylaşabildikleri “Merkezin Güncesi” isimli kurumsal blogda yeni yayınlar paylaşılmaya devam edilmiştir. 2022 yılında Başkan Şahap Kavcıoğlu’nun “Liralaşma Stratejisi” isimli analizi de blogda yayımlanmıştır.
TCMB sosyal medya stratejisi kapsamında, anlaşılabilir bir dil ve zengin görsel içeriklerle desteklenen paylaşımlarına devam ederek sosyal medya hesaplarını aktif bir şekilde kullanmıştır.

TEKNOLOJİ VE FİNANSAL ALTYAPIYI DAHA YOĞUN VE ETKİN KULLANMA

Bilişim Teknolojileri (BT) alanında, TCMB’nin vizyonuyla uyumlu olarak ihtiyaç duyulan teknolojik çözüm ve sistemlerin oluşturulmasına ve bu sistemlerin güvenliği ile sürekliliğinin sağlanması çalışmalarına devam edilmiştir.
TCMB İstanbul Finans Merkezi yerleşkesi BT altyapısı tesisine yönelik çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
TCMB’nin ihtiyaçlarına daha hızlı bir şekilde yanıt verebilmek, ortam alternatiflerini çoğaltarak sürekliliği yüksek tutmak ve sunulan hizmetleri uçtan uca izleyebilmek amacıyla TCMB teknoloji ve uygulama mimarisi dönüştürülmeye devam edilmiştir.
TCMB iş sürekliliğini artırmak amacıyla BT sistem ve uygulamalarının mevcut veri merkezlerine ek olarak farklı veri merkezlerinde de çalışabilmesi için gerekli altyapı iyileştirme çalışmalarına başlanmış ve bu yönde ilk denemeler başarı ile tamamlanmıştır.
Siber güvenlik dayanıklılığımızı artırmak için çalışmalar yapılmış ve veri güvenliğine yönelik önlemlerimiz artırılmıştır. Ayrıca siber güvenlik izleme altyapımıza yeni yetenekler kazandırılmıştır.
İletişimi artırmak amacıyla kurum içi iletişim platformumuz yenilenmiştir.
TCMB öncülüğünde yürütülmekte olan Dijital Türk Lirası Projesi’nin birinci faz çalışmaları kapsamında, Dijital Türk Lirası Ağı üzerindeki ilk ödeme işlemleri başarılı bir şekilde gerçekleştirilmiştir.
TCMB’nin Liralaşma Stratejisi adımlarına ilişkin altyapı uygulamaları hayata geçirilmiştir. Bu kapsamda Kur Korumalı Mevduat (KKM), YUVAM (Yurt Dışında Yerleşik Vatandaşlar Mevduat ve Katılım Sistemi), FATSİ (Fiziki Altından Dönen Kur Korumalı Hesap) ve Zorunlu Karşılık projelerinin bilişim altyapısı tamamlanmıştır.
2022 yılı içerisinde gerçekleştirilen dokuz adet yeni banknot işleme sistemi (BİS) kurulumu ve altı adet BİS hız yükseltmesi ile şubelerimizin banknot işleme kapasitesi yüzde 18 oranında artırılmıştır. Banknot işleme faaliyetlerinde sürekli besleme modeline geçilerek şubelerimizde banknot işleme verimliliği ortalama yüzde 10 oranında artırılmış ve operasyonel riskler azaltılmıştır.
TCMB mühendislerince geliştirilen UV-C LED banknot sterilizasyonu modülü Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından “Faydalı Model” olarak tescil edilmiştir.
Bankaların nakit çekiş taleplerine ilişkin bildirimler web-servis altyapısına alınarak nakit işlemlerinde bilişim altyapısı güçlendirilmiştir.
Banknot talebi kesintisiz şekilde karşılanmış, nakit operasyonları sorunsuz bir şekilde yürütülmüştür. Nakit talebini ve bunun sonucunda ortaya çıkan operasyonel ihtiyaçları karşılamak amacıyla, altyapı iyileştirmeleri ile operasyonel ve idari düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.
Altı adet yeni Merkezi Olmayan Nakit Yönetimi (MONY) Deposu faaliyete alınmış olup, stratejik ve yedek banknot deposu seviyelerinin yeterli düzeyde tutulması ile nakdin kaliteli ve temiz kupürlerden oluşan bir banknot kompozisyonu içinde tedavülü sağlanmıştır.

ULUSAL VE ULUSLARARASI PAYDAŞLARLA EŞ GÜDÜM

TCMB, görev alanına giren konularda, ulusal ve uluslararası paydaşlarla iş birliği yapmaya ve ilişkilerini güçlendirmeye devam etmiştir. Koronavirüs salgını nedeniyle alınan koruyucu önlemler kapsamında bir süredir yapılamayan yüz yüze toplantılara 2022 yılında tekrar başlanmıştır. Bu çerçevede TCMB, toplantılar düzenleyerek, etkinliklere katılarak ve ikili iş birliği faaliyetlerinde bulunarak paydaşlarıyla aktif bir etkileşimde bulunmuştur.

TCMB’nin 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren iki yıl süre ile Tunus Merkez Bankası ile eş başkanlığını devraldığı Finansal İstikrar Kurulu (FSB) Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) Bölgesel Danışma Grubu’nun toplantıları 14 Haziran 2022 ve 12 Aralık 2022 tarihlerinde sanal platformda gerçekleştirilmiştir. Toplantılara, Başkan ve Başkan Yardımcısı düzeyinde başkanlık edilmiştir.
TCMB tarafından sekretarya faaliyetleri yürütülen ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) bünyesinde yer alan “İİT-İSEDAK Merkez Bankaları Forumu”nun dördüncü toplantısı TCMB ev sahipliğinde 25‑26 Eylül 2022 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenmiştir. Toplantının marjında düzenlenen “İİT Üyesi Ülkelerde Finansal Okuryazarlık ve İslami Finansın Teşvik Edilmesi Konusunda En İyi Uygulamalar” konulu çalıştay “İSEDAK Proje Finansmanı” kapsamında, İslam Ülkeleri İstatistik, Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC) tarafından TCMB, Endonezya Merkez Bankası ve Endonezya Finansal Hizmetler Otoritesi ortaklığıyla yürütülen “İİT Üyesi Ülkelerde Finansal Okuryazarlığın Güçlendirilmesi ve İslami Finansın Teşvik Edilmesi” başlıklı proje çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.
Uluslararası Para Fonu (IMF), üye ülkelerin ekonomik ve mali politikalarının izlenmesi ve uluslararası para sisteminin gözetimi görevi çerçevesinde ülkemizi ziyaret etmiş, bu kapsamda TCMB heyeti 20‑25 Ekim 2022 tarihleri arasında Madde IV toplantılarına katılım sağlamıştır.
Akdeniz Merkez Bankaları 2022 Konferansı, “Belirsizlik Zamanlarında Dayanıklılığın Tesisi: Finansal İstikrarı Koruma, Yatırımları Teşvik Etme” temasıyla 31 Ekim 2022 tarihinde Başkan Şahap Kavcıoğlu ve İspanya Merkez Bankası Başkanı Pablo Hernández de Cos başkanlığında İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.
Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) bünyesindeki Ekonomik Gelişmeleri İnceleme Komitesi (EDRC) tarafından iki yılda bir üye ülkeler için yayımlanan ülke raporları çalışmaları kapsamında düzenlenen Türkiye İnceleme Raporu Toplantısına TCMB yetkilileri 7 Aralık 2022 tarihinde katılım sağlamıştır.
G20, IMF, Eurostat ve Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) tarafından düzenlenen uluslararası toplantılara yönelik çalışmalara devam edilmiş ve toplantılar kapsamında iç ve dış paydaşlar ile eş güdüm sağlanarak TCMB temsil edilmiştir.
Finansal sektörün çevre ve iklim değişikliği risklerinin yönetimine ilişkin iş birliği ağı olan Finansal Sistemi Yeşillendirme Ağı’na (Network for Greening the Financial System- NGFS) üyelik kapsamında, çalışma grupları ve alt gruplara katılım sağlanmıştır.
T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 21-25 Şubat 2022 tarihleri arasında Konya’da gerçekleştirilen ve ülkemizin 2053 net sıfır emisyon ve yeşil kalkınma hedefleri doğrultusunda iklim değişikliğiyle mücadelede farklı alanlarda yol haritaları ortaya koyan İklim Şurası’na katılım sağlanmıştır. Bu kapsamda Yeşil Finansman ve Karbon Fiyatlama Komisyonu’nda görev alınmıştır.
Uluslararası ticarette millî para birimleri üzerinden gerçekleştirilen ticaretin kolaylaştırılması, yatırımların teşvik edilmesi ve finansal iş birliğine destek sağlanması amacıyla Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası ile 19 Ocak 2022 tarihinde para takası anlaşması imzalanmış, Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankası ile var olan anlaşma 6 Haziran 2022 tarihinde yenilenmiştir.
TCMB ve diğer ülke merkez bankaları arasında merkez bankacılığı konularındaki bilgi paylaşımının artırılması ve eş güdüm ağlarının güçlendirilmesi amacı çerçevesinde Venezuela Merkez Bankası ile 8 Haziran 2022 ve Küba Merkez Bankası ile 23 Kasım 2022 tarihinde mutabakat zaptı imzalanmıştır. Böylelikle resmî bir çerçevede iş birliği ilişkisi kurulan merkez bankası sayısı 39’a ulaşmıştır.
Geniş bir iş birliği faaliyet coğrafyasında, merkez bankacılığı küresel gündeminde öncelikli olarak yer alan konular başta olmak üzere merkez bankacılığının çeşitli alanlarında ve TCMB’nin ve ikili iş birliği içinde bulunulan merkez bankalarının kurumsal kapasitelerinin artırılmasına yönelik olarak belirlenmiş konularda 35 paydaş merkez bankası ile 64 videokonferans düzenlenmiş, Bankamıza üç, diğer ülke merkez bankalarına bir olmak üzere dört çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. İkili iş birliği içinde bulunulan merkez bankalarının üst düzey yetkilileri ve Türkiye’de yerleşik yabancı misyon temsilcileriyle gerçekleştirilen üst düzey görüşmeler ile üst düzey diyaloğun geliştirilmesine katkıda bulunulmuştur.
TCMB, Türkiye’nin Avrupa Birliğine (AB) katılım süreci çerçevesinde yürütülen müktesebat uyum çalışmalarına bu yıl da görev alanına giren konular itibarıyla katkı sunmuş, bunun yanı sıra yıl içinde gerçekleştirilen Ekonomik ve Mali Diyalog süreci toplantılarına, Aday Ülkeler Ekonomik Tahmin Toplantılarına ve müktesebat uyum çalışmalarının desteklenmesi amacıyla düzenlenen 4 No’lu Ekonomik ve Parasal Konular, Sermaye Hareketleri ve İstatistik Alt Komite Toplantısına katılım sağlamıştır.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK

Temel görev ve yükümlülükleri çerçevesinde faaliyetlerini sürdüren TCMB, kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerini sürdürmüş, çeşitli bağış ve yardımlar ile akademik çalışmalara katkıda bulunmaya devam etmiştir.

Merkez Bankası Derince Anadolu Lisesine maddi desteğin sürdürülmesi ve okulun başarı düzeyinin yükseltilmesini teşvik etmek amacıyla okul mezunlarına verilen karşılıksız eğitim bursu uygulamasına devam edilmiş, başarılı öğrencilerin ödüllendirildiği bir mezuniyet töreni düzenlenmiştir.
Akademik Çalışmalar için Mali Destek Programı (AÇMDP) kapsamında TCMB’ye yapılan başvurular değerlendirilmiş ve yapılan değerlendirmeler sonucunda belirlenen programlara destek sağlanmıştır.
TCMB’de çevre dostu uygulamaların yaygınlaştırılmasını teminen, TCMB’nin karbon emisyonunun azaltılmasına katkı sağlamak üzere faaliyetlerde bulunulmuştur.
2022 yılı içerisinde kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri kapsamında 17 kamu kurumuna 1.148 adet demirbaş (bilişim cihazları, büro, mutfak, sağlık ve güvenlik malzemeleri vb.) yardımında bulunulmuştur.
Ülkemizde yaşanan depremlerin ardından TCMB olarak “Türkiye Tek Yürek” yardım kampanyasına 30 milyar TL katkı sağlanmıştır.

ÖDEMELER ALANININ ETKİNLİĞİNİ ARTIRMA

TCMB, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve gözetimini sağlamak ve gereken düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dâhil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek amaçları doğrultusunda finansal altyapıyı güçlendirici adımlar atmaya devam etmiştir.

TR Karekod’un kullanımının yaygınlaştırılması için gerek düzenleme, gerek altyapı gerekse tanıtım açısından çalışmalar yürütülmeye devam edilmiştir.
1 Aralık 2021 tarihli ve 31676 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı İle Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik’in 9’uncu maddesinin beşinci fıkrası uyarınca Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından kurulan ve ödeme hizmeti kapsamına giren bir ödeme yöntemi ile mal ve hizmet sunan iş yerlerine ait iş yeri kodlarının ve iş yeri kodu alınırken verilen bilgilerin tutulduğu ve eşleştirildiği İşyeri Kayıt Sistemi (İKS)’nin sistem aracılığıyla paylaşılacak bilgi ve belgeler dâhil olmak üzere sisteme ilişkin usul ve esaslar TCMB tarafından İşyeri Kayıt Sistemi Kuralları isimli doküman ile belirlenmiş olup Haziran 2022’de TCMB genel ağ sitesinde yayımlanarak kamuoyuna duyurulmuştur.
2022 yılında İKS Kuralları, Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşu Faaliyet İzni Başvurularının Aşamalarına ilişkin Rehber, 6493 sayılı Kanun’un 12’nci maddesinin ikinci fıkrasının (b) ve (h) bentleri uyarınca Kanun Kapsamı Dışında Kalanların Bildirim Yükümlülükleri Hakkında Bilgilendirme Rehberi, Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarına Topluluk Bulutu Hizmeti Sunan Dış Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Rehber ile Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Asgari Özkaynak Miktarlarının Yeniden Belirlenmesine İlişkin Tebliğ yayımlanmış, Ödeme Hizmetlerine ilişkin düzenlemelere uyum süreleri uzatılmış ve Ödeme Hizmetleri Veri Paylaşım Servisleri (ÖHVPS) GEÇİT Altyapısı devreye alınmıştır.