2.2 Para Politikasının Operasyonel Çerçevesi

2.2.1 Türk Lirası Likidite Yönetimi

2022 yılı boyunca, APİ çerçevesinde fonlama, temel politika aracı olan bir hafta vadeli repo faiz oranı üzerinden repo miktar ihaleleri yoluyla yapılmıştır.

Liralaşma Stratejisi çerçevesinde, 2022 yılında TCMB tarafından sağlanan TL fonlaması karşılığında teminata kabul edilen kıymetlerde TL cinsi varlıkların payının artırılması amacıyla teminat yönetimi uygulama esasları güncellenmiş ve teminat sisteminin blokaj kompozisyonunda ve iskonto oranlarında önemli değişiklikler gerçekleştirilmiştir.

Bu kapsamda;

Teminat sisteminde kıymet türlerine yönelik yapılan düzenleme ile Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) sepetinin sadece TL cinsi kuponsuz, sabit kuponlu, değişken faizli ve TL gecelik referans faiz oranına (TLREF) endeksli DİBS veya Hazine Müsteşarlığı Varlık Kiralama Anonim Şirketi (HMVKŞ) tarafından yurt içinde ihraç edilen kira sertifikası cinsinden varlıklardan oluşması sağlanmıştır.
27 Mayıs 2022 tarihinde teminat yönetimi uygulama esaslarında uygulama birliği sağlanması amacıyla TCMB taraflı para takası işlemleri için geçerli olan teminat sisteminde değişiklik yapılmış ve bu işlemler için de minimum DİBS bulundurma koşulu yüzde 30 olarak uygulanmaya başlanmıştır.
Devam eden süreçte, Bankalararası Para Piyasası (BPP) bünyesinde gerçekleştirilen işlemler ve TCMB taraflı para takası işlemleri için minimum DİBS bulundurma koşulu, 24 Haziran 2022 itibarıyla yüzde 45 ve 22 Temmuz 2022 itibarıyla ise yüzde 50 seviyesine çıkarılmıştır.
Liralaşma Stratejisi kapsamında teminat sisteminde iskonto oranlarına yönelik yapılan düzenlemeyle endeksli kıymetler ile döviz ve altın cinsinden teminata konu varlıkların teminat iskonto oranları yüzde 5 seviyesinden 27 Mayıs 2022 tarihinde yüzde 15’e, 24 Haziran 2022 tarihinde yüzde 30’a, 22 Temmuz 2022 tarihinde yüzde 50’ye ve 2 Eylül 2022 tarihinde ise yüzde 60 seviyesine yükseltilmiştir. Liralaşma Stratejisi kapsamında yapılan bu düzenleme ile teminat sisteminde TL cinsi varlıkların payının artırılması amaçlanmıştır.
APİ repo işlemlerinde, işlem karşılığı kıymet kabulüne yönelik yapılan düzenleme ile işlem karşılığı kıymet olarak kabul edilen kıymet setinde değişikliğe gidilmiştir. Bu çerçevede, TCMB, repo işlemlerinde T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (HMB) ve HMVKŞ tarafından kurumsal yatırımcılara ihraç edilen altın ve yabancı para (YP) (ABD doları ve euro) cinsi DİBS ve kira sertifikalarının repo karşılığı kıymet olarak kabul edilmesi imkânını 24 Haziran 2022 tarihi itibarıyla sonlandırmıştır.

2.2.2 Yabancı Para Likidite Yönetimi

2022 yılında dalgalı döviz kuru rejimi uygulamasına devam edilmiştir. Dolayısıyla, döviz kurları piyasadaki arz ve talep koşulları tarafından belirlenmektedir. Ayrıca, uygulanmakta olan kur rejiminde TCMB’nin nominal ya da reel herhangi bir kur hedefi bulunmamaktadır. Bununla birlikte TCMB, finansal istikrara yönelik riskleri sınırlamak amacıyla, kurlarda sağlıksız fiyat oluşumları gözlenmesi ve aşırı oynaklık durumlarında piyasaya müdahale edebilmektedir.

TCMB, döviz piyasasının etkin bir şekilde çalışabilmesi ve sağlıklı fiyat oluşumlarının desteklenmesi amacıyla döviz kuru gelişmelerini ve buna ilişkin risk faktörlerini yakından takip etmeye ve gerekli önlemleri almaya devam etmiştir. 2022 yılında TCMB taraflı döviz karşılığı TL para takası işlemleri çerçevesinde kotasyon yöntemiyle bir hafta vadeli, geleneksel ihale yöntemiyle ise iki hafta, bir ay, iki ay ve üç ay vadeli fonlama sağlanmıştır. Bu dönemde, 6 ay vadeli döviz karşılığı TL para takası işlemleri ile fonlama yapılmamıştır. 2022 yılında tüm para takası işlemleri TCMB nezdindeki piyasalarda gerçekleştirilmiştir. 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla, geleneksel ihale yöntemiyle gerçekleştirilen döviz karşılığı Türk lirası para takası işlemleri stok miktarı 44 milyar ABD doları, kotasyon yöntemiyle gerçekleştirilen döviz karşılığı Türk lirası para takası piyasası işlemleri stok miktarı ise 251 milyon ABD doları seviyesinde gerçekleşmiştir.

Bankaların likidite yönetimindeki etkinliğin artırılması ve altın cinsi tasarrufların finansal sisteme dâhil edilmesine katkı sağlanması amacıyla 2019 yılında uygulamaya alınan TL Karşılığı Altın Para Takası Piyasası ve Döviz Karşılığı Altın Para Takası Piyasası işlemleri ile 2020 yılında uygulamaya alınan Altın Karşılığı TL Para Takası İhalesi işlemlerine 2022 yılında da devam edilmiştir. 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla kotasyon yöntemi ile gerçekleştirilen TL Karşılığı Altın Para Takası Piyasası işlem tutarı net 18,7 ton, Döviz Karşılığı Altın Para Takası Piyasası işlem tutarı net 17,4 ton ve Altın Karşılığı TL Para Takası İhale stok miktarı net 37 ton seviyesindedir. Satım yönlü Döviz Karşılığı Altın Para Takası Piyasası işlemleri kaynaklı stok ise bulunmamaktadır. Ayrıca BİST Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasasında gerçekleştirilen döviz ve TL karşılığı altın işlemleri, lokasyon para takası işlemleri ve rezervlerin güçlendirilmesi amacıyla Türk lirası karşılığında cevherden üretilen altın alım işlemleri 2022 yılında da sürdürülmüştür. Piyasa koşullarına bağlı olarak BIST Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) gerçekleştirilen TL uzlaşmalı vadeli döviz satış işlemleri kaynaklı toplam döviz satım pozisyonu 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla 500 milyon ABD doları gerçekleşmiştir. İhracatçı ve ithalatçı firmaların kur riskini yönetebilmeleri amacıyla 2021 yılı aralık ayında uygulamaya konulan ve ihale yoluyla gerçekleştirilen TCMB nezdindeki TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı işlemleri ise yeterli talep gelmemesi nedeniyle 2022 yılı şubat ayında sonlandırılmıştır.

2022 yılında küresel faiz oranlarındaki gelişmeler doğrultusunda teminat döviz depo alım faiz oranları ABD doları için tüm vadelerde kademeli olarak yüzde 0,00’dan yüzde 4,25’e, euro için tüm vadelerde kademeli olarak yüzde 0,00’dan yüzde 2,50’ye yükseltilmiştir. Bankaların TCMB’den alabilecekleri döviz depolarının faiz oranları ise ABD doları için 1 hafta vadede kademeli olarak yüzde 2,50’den yüzde 6,75’e, 1 ay vadede ise yüzde 3,25’ten yüzde 7,50’ye, euro için 1 hafta vadede kademeli olarak yüzde 2,00’den yüzde 4,50’ye, 1 ay vadede ise yüzde 2,50’den yüzde 5,00’e yükseltilmiştir.

2.2.3 Zorunlu Karşılıklar ve Menkul Kıymet Tesisi

2022 yılında makroihtiyati politika çerçevesine ilişkin olarak sektörde kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmanın sağlanmasını esas alan yaklaşım kapsamında TCMB, zorunlu karşılıkları (ZK) para politikasını destekleyen makroihtiyati bir araç olarak kullanmaya devam etmiş ve TL cinsinden uzun vadeli menkul kıymet tesisi uygulamasını devreye almıştır.

Bankacılık sisteminde Türk lirası mevduat/katılım fonunun toplam mevduat/katılım fonu içindeki payının artırılması ve finansal istikrarın desteklenmesi amacıyla yabancı para mevduat/katılım fonundan vadeli Türk lirası mevduat/katılım fonuna dönüşen tutarlar ZK tesisinden muaf tutulmuştur.

Türk lirası cinsinden tesis edilen ZK için uygulanacak faiz/nema oranı 15 Nisan 2022 tarihinden itibaren yüzde 0 olarak belirlenmiştir.

2022 yılı Nisan ayı PPK Kararında uzun vadeli Türk lirası yatırım kredileri de dâhil olmak üzere kredilerin büyüme hızının ve erişilen finansman kaynaklarının amacına uygun şekilde iktisadi faaliyet ile buluşmasının finansal istikrar açısından önemli olduğu değerlendirilmiş, makroihtiyati politika setinin güçlendirilmesine karar verildiği açıklanmıştır. Bu çerçevede bilançoların yükümlülük tarafına uygulanmakta olan ZK makroihtiyati politika setini güçlendirmek amacıyla bilançoların varlık tarafına da uygulanmaya başlanmıştır. Bankalar ve finansman şirketlerince hedefli alanlar dışında kullandırılan krediler ZK tesisine tâbi tutulmuştur. ZK’ya tâbi varlıklar için tesis oranı 29 Nisan 2022 tarihinden itibaren yüzde 10 ve 24 Haziran 2022 tarihinden itibaren yüzde 20 olarak uygulanmıştır. Ayrıca, Mayıs 2022-Aralık 2021 döneminde ZK’ya tâbi varlıklarının büyümesi yüzde 20’nin üzerinde olan bankaların ZK’ya tâbi olan kredilerinin Mart 2022 ve Aralık 2021 döneminde mevcut kredi bakiyeleri arasındaki farkın yüzde 20’si 6 ay boyunca ZK tesisine tâbi tutulmuştur.

Liralaşma Stratejisi kapsamında 10 Haziran 2022 tesis tarihinden itibaren geçerli olmak üzere YP mevduat/katılım fonu için ZK oranlarının gerçek kişi dönüşüm oranına göre farklılaştırılmasına karar verilmiştir. Bu çerçevede gerçek kişi dönüşüm oranı yüzde 5’in altında kalan bankalara ilave 5 puan, yüzde 5-10 arasında olan bankalara ilave 3 puan YP ZK oranı uygulanmasına karar verilmiştir. 2 Eylül 2022 tesis tarihinden itibaren bahse konu oranlar tüzel kişi YP mevduat/katılım fonundan dönüşümü de içerecek şekilde revize edilmiş, yüzde 5 hedefi yüzde 10’a yüzde 10 hedefi yüzde 20’ye yükseltilmiştir. Sektör genelinde belirlenen hedeflere ulaşıldığı dikkate alınarak, söz konusu uygulama 23 Aralık 2022 tarihinden itibaren sonlandırılmıştır.

23 Aralık 2022 yükümlülük tarihi itibarıyla Türk lirası ve yabancı para ağırlıklı ortalama ZK oranları sırasıyla yüzde 7,7 ve yüzde 21,8 olarak gerçekleşmiştir. (Grafik 2.2.3.1 ve Grafik 2.2.3.2).

23 Aralık 2022 yükümlülük tarihi itibarıyla zorunlu karşılığa tâbi Türk lirası cinsinden yükümlülük tutarı 3.560 milyar TL, yabancı para cinsinden yükümlülük tutarı ise 5.496 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 6 Ocak 2023 tesis tarihi itibarıyla Türk lirası cinsinden yükümlülükler için 218,5 milyar TL ve ROM kapsamında 3,9 milyar ABD doları tutarında altın tesisi, yabancı para cinsinden yükümlülükler için 60,9 milyar ABD doları tutarında döviz ve 5,3 milyar ABD doları tutarında altın tesisi mevcuttur. (Grafik 2.2.3.3 ve Grafik 2.2.3.4)

31 Aralık 2022 tarihinde Liralaşma Stratejisi kapsamında Türk lirası zorunlu karşılıkların altın cinsinden tesis edilmesi imkânları sonlandırılmış olup, düzenleme 23 Haziran 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Liralaşma Stratejisi kapsamında bankaların YP mevduat/katılım fonu yükümlülükleri için tesis etmeleri gereken ZK tutarları üzerinden alınan komisyona ilişkin uygulama yıl boyunca gelişmelere göre revize edilmiştir. Bu çerçevede;

7 Ocak 2022 tesis tarihinden itibaren uygulanmak üzere, ABD doları cinsinden mevduat/katılım fonu yükümlülükleri için tesis edilen ZK’lara yüzde 0 ve diğer dövizler cinsinden mevduat/katılım fonu yükümlülükleri için tesis edilen ZK’lara yüzde 0,125 olarak uygulanan komisyon oranları yüzde 1,5’e yükseltilmiştir.
YP mevduat/katılım fonundan vadeli TL mevduat/katılım fonuna dönüşüm oranları 15 Nisan 2022 yükümlülük tarihi itibarıyla yüzde 10 seviyesine ve gerçek ve tüzel kişi dönüşüm oranları sırasıyla 2 Eylül 2022 ve 8 Temmuz 2022 yükümlülük tarihi itibarıyla yüzde 20 seviyesine ulaşan bankalardan yıl sonuna kadar komisyon tahsil edilmemiştir.
30 Haziran 2022 tarihinde (8 Temmuz 2022 yükümlülük tarihinden itibaren) komisyon oranı yüzde 1,5 seviyesinden yüzde 5’e yükseltilmiştir.
31 Ağustos 2022 tarihinde (2 Eylül 2022 yükümlülük tarihinden itibaren) TL mevduat/katılım fonunun toplam mevduat/katılım fonu içindeki payı hem gerçek hem tüzel kişi için yüzde 50’nin altında olan bankaların YP mevduat/katılım fonu yükümlülükleri için tesis edilmesi gereken ZK tutarı üzerinden yıllık yüzde 3 oranında ilave komisyon uygulanmasına karar verilmiştir.
24 Kasım 2022 tarihinde, 23 Aralık 2022 hesaplama tarihi itibarıyla dönüşüm oranına göre farklılaştırılmış yüzde 5 komisyon uygulamasına son verilmiş ve TL mevduat/katılım fonu payına göre farklılaştırılmış komisyon oranı ise yüzde 3’ten yüzde 8’e çıkarılmıştır. Bu çerçevede, hem gerçek hem de tüzel kişi için mevduat/katılım fonu içinde TL payı yüzde 60 ve üzerinde olan bankalar için yüzde 0, yüzde 50 (dâhil) – yüzde 60 arasında olan bankalar için yüzde 3, yüzde 50’den düşük olan bankalar için yüzde 8 olarak uygulanmasına karar verilmiştir.

Sektörde kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmanın sağlanması ve para politikasının etkinliğinin arttırılması amacıyla, 29 Temmuz 2022 tesis tarihinden geçerli olmak üzere YP cinsinden mevduat/katılım fonları için yüzde 3 oranında TL cinsinden uzun vadeli sabit faizli menkul kıymet tesis edilmesine, söz konusu orana gerçek ve tüzel kişi dönüşüm oranı yüzde 5’in altında kalan bankalar için 7 puan ve yüzde 5 ile yüzde 10 arasında olan bankalar için 2 puan ilave edilmesine karar verilmiştir.

Ağustos 2022’de alınan makroihtiyati tedbirler çerçevesinde menkul kıymet tesisi uygulamasının kapsamına varlıklar da dâhil edilmiştir. Bu kapsamda, 30 Eylül 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere ZK’ya tâbi krediler için yüzde 20 düzeyinde uygulanan ZK tesisinin bankalar için yüzde 30 oranında menkul kıymet tesisi ile ikâme edilmesine ve menkul kıymet tesisine tâbi olmayan TL ticari kredi türlerinin harcama mukabili kullandırılmasına karar verilmiştir. Ayrıca, 26 Ağustos 2022 hesaplama tarihinden 25 Kasım 2022 (dâhil) hesaplama tarihine kadar aylık büyüme oranının yüzde 3’ü ve 30 Aralık 2022 tarihinde 29 Temmuz 2022 tarihine göre büyüme oranının yüzde 10’u aşan kredi tutarı menkul kıymet tesisine tâbi tutulmuştur. Ayrıca, 2022 yıl sonuna kadar kullandırılacak ticari nitelikteki kredilerde TCMB tarafından yayımlanan yıllık bileşik referans oranın 1,4-1,8 (dâhil) katı arasında yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 20’si, 1,8 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 90’ı oranında menkul kıymet tesis edilmesine karar verilmiştir.

Liralaşma stratejisi kapsamında 18 Ekim 2022 tarihinde menkul kıymet tesisi uygulamasında yapılan değişiklik ile yüzde 3 olan menkul kıymet tesis oranı kademeli olarak yüzde 5’e ulaşacak şekilde artırılmıştır. Ayrıca, 2022 yılının ikinci yarısından itibaren bankaların TCMB tarafından belirlenen dönüşüm hedeflerini gerçekleştirdiği ve Liralaşma Stratejisi kapsamında başlatılan menkul kıymet tesisi uygulamasına uyum gösterdiği dikkate alınarak 2023 yılı başından itibaren dönüşüm oranı yerine TL mevduat/katılım fonunun toplam mevduat/katılım fonu içindeki payını esas alan menkul kıymet tesisi uygulamasına geçilmesine karar verilmiştir. Bu çerçevede, yapılan değişiklikle bankalarca gerçek ve tüzel kişi için hesaplanacak TL mevduat/katılım fonunun toplam mevduat/katılım fonu içindeki paylarından düşük olanı yüzde 50’nin altında kalan bankalar için ilave 7 puan, yüzde 50 ile yüzde 60 arasında olan bankalar için ilave 2 puan menkul kıymet tesis oranına ilave edilmesine ve üç aylık kademeli geçiş dönemi uygulanmasına karar verilmiştir.

31 Aralık 2022 tarihinde, bankacılık sisteminin hem varlık hem de yükümlülük tarafında Türk lirasının ağırlığının kalıcı olarak artırılması amacıyla menkul kıymet tesisi uygulaması Liralaşma Stratejisi kapsamında güncellenmiştir. Bu kapsamda, bankaların yanı sıra diğer mali kuruluşlar da menkul kıymet düzenlemesi kapsamına alınmış olup, ilk aşamada faktoring şirketlerine Türk lirası cinsinden faktoring alacaklarına uyguladıkları faiz oranına göre menkul kıymet tesisi yükümlülüğü getirilmiştir. Bankaların menkul kıymet tesisine tâbi varlık ve yükümlülüklerinin kapsamı genişletilmiş, ayrıca yabancı para kredilerin yabancı para fonlama kalemlerindeki gerileme gözetilerek dengeli bir şekilde gelişimini destekleyici nitelikte menkul kıymet tesisi uygulaması getirilmiştir. Diğer yandan, bankaların kredi faiz oranına ve kredi büyüme oranına göre menkul kıymet tesisi uygulamalarının süresi 29 Aralık 2023 tarihine kadar uzatılmıştır.

Tablo 2.2.3.1: Menkul Kıymet Tesis Oranları (yüzde, hesaplama ve tesis tarihleri itibarıyla)

Menkul Kıymet Hesaplama Tarihleri	30.06.22	29.07.22	26.08. 22	30.09.22	28.10.22	25.11.22	30.12.22	27.01.23
Menkul Kıymet Tesis Tarihleri	29.07.22	26.08. 22	30.09. 22	28.10.22	25.11.22	30.12.22	27.01.23	24.02.23
YP mevduat/katılım fonu yük.	%3	%3	%3	%3	%3 +%2*1/3	%3 +%2*2/3	%5	%5
Dönüşüm Oranına Göre İlave	%2 veya %7	%2 veya %7	%2 veya %7	%2 veya %7	%2 veya %7	%2 veya %7	-	-
TL Mevduat Payına Göre İlave			-	-	-	-	(ilave %2 veya %7) *1/3	(ilave %2 veya %7) *2/3
Kredi Türüne Göre			%30	%30	%30	%30	%30	%30
Kredi Büyümesine Göre			Aylık büyümenin %3’ü aşan tutarı	Aylık büyümenin %3’ü aşan tutarı	Aylık büyümenin %3’ü aşan tutarı	Aylık büyümenin %3’ü aşan tutarı	%10’u aşan tutardan aylık büyüme nedeniyle tesis edilen tutar düşülerek bulunan tutar	Aylık büyümenin %3’ü aşan tutarı
Kredi Faiz/Kâr Payı Oranına Göre			%20 ve %90	%20 ve %90	%20 ve %90	%20 ve %90	%20 ve %90	%20 ve %90
Faktoring Alacağı Faiz Oranına Göre			-	-	-	-	-	%90
Fonlama-Kredi Farkına Göre								Artış tutarı kadar

2.2.4 Reeskont Kredileri

İhracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri, ihracatçı firmalara uygun maliyetlerle finansman sağlanması ve TCMB rezervlerinin güçlendirilmesi amacıyla TCMB Kanunu’nun 45’inci maddesi çerçevesinde ihracatçılar ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara döviz ve TL üzerinden düzenlenmiş senetlerin reeskonta kabulü suretiyle 360 güne kadar vadeli ve senedin TL karşılığı üzerinden aracı bankalar vasıtasıyla kullandırılmaktadır.

Reeskont kredilerinin toplam limiti 30 milyar ABD dolarıdır. Bu limitin 20 milyar ABD doları Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Türk Eximbank)’ye, 10 milyar ABD doları ise diğer bankalara tahsis edilmiş olup Türk Eximbank dışındaki bankalara, bankaların aktif büyüklükleri ve reeskont kredi bakiyelerine bağlı olarak banka başına limit tahsis edilmiştir. Liralaşma stratejisi kapsamında bu limitin 2023 yılbaşından itibaren 405 milyar Türk lirası olarak güncellenmesi kararlaştırılmıştır.

Firma bazında kredi limitleri de Liralaşma Stratejisi ile uyumlu olarak 2022 yılı içerisinde Türk lirasına dönüştürülerek güncellenmiştir. Buna göre, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ)’de mikro firmalar için 5 milyon TL, küçük firmalar için 20 milyon TL, orta büyüklükte firmalar için 100 milyon TL, döviz kazandırıcı hizmet sunan firmalar, aracı ihracatçı firmalar ve savunma sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmalar için 4 milyar 500 milyon TL ve diğer firmalar için 2 milyar 500 milyon TL firma limiti belirlenmiştir.

Aralık 2022 tarihi itibarıyla reeskont kredileri uygulamasında aşağıda belirtilen değişiklikler yapılmıştır:

Türk lirası reeskont kredilerinde aracı bankalarca krediye uygulanacak yıllık komisyon oranı KOBİ statüsündeki firmalara kullandırılacak krediler için azami 200 baz puan, diğer firmalara kullandırılacak krediler için azami 100 baz puan olarak; yabancı para reeskont kredilerinde aracı bankalarca krediye uygulanacak yıllık komisyon oranı ise 50 baz puan olarak belirlenmiştir.
Türk lirası cinsi senetler karşılığı kullandırılan kredilerde faiz oranı vade gün sayısına göre TCMB politika faizi ile politika faizi – 100 baz puan aralığında belirlenmiştir. Türk lirası cinsi kredilerde, kredi geri ödemelerinin ihracat bedeli dövizlerle yapılması kuralı kaldırılmıştır.
Türk lirası cinsi reeskont kredisi kullanımlarında asgari kredi tutarı karşılığı döviz kadar olmak şartıyla, kredi vadesi süresince yurda getirilen tüm İhracat bedellerinin en az %40’ı TCMB’ye olmak üzere %70’inin Türk lirasına dönüştürülmesi kuralı getirilmiştir.
Türk lirası cinsi senetler karşılığı kullandırılan kredilerin harcama alanlarına ithalat ödemelerine ilişkin yabancı para cinsinden harcamalar dahil edilmiştir.

2022 yılında 124,9 milyar TL’lik bölümü yabancı para, 221,3 milyar TL’lik bölümü Türk lirası cinsinden olmak üzere toplam 346,29 milyar TL reeskont kredisi kullandırılmıştır. 2022 yılında reeskont kredileri geri ödemeleri ile rezervlere sağlanan toplam katkı tutarı yaklaşık 17,6 milyar ABD dolarıdır. Bu tutara ilave olarak ilave ihracat bedeli döviz satışları kanalıyla TCMB rezervlerine sağlanan katkı tutarı yaklaşık 4,4 milyar ABD doları olmuştur.

2022 yılında Kore Cumhuriyeti wonu (KRW) ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) dirhemi (AED) cinsinden para takası anlaşmaları kaynaklı reeskont kredisi kullandırılabilmesini teminen Para Takası Anlaşmaları Kaynaklı Reeskont Kredileri Yönetmeliğinde değişiklikler yapılmıştır. Böylece para takası anlaşmaları kaynaklı reeskont kredisi kullanımı yapılabilecek para birimi sayısı Çin yuanı, Katar riyali, Kore Cumhuriyeti wonu ve BAE dirhemi olmak üzere dörde yükselmiştir.

Ayrıca, 2022 yılı içerisinde Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında gerçekleştirilecek ticaret veya yatırım faaliyetlerinin yerel para ile finansmanı amacıyla yaklaşık 291,9 milyon Çin yuanı (44,3 milyon ABD doları) tutarında ve BAE ile gerçekleştirilecek ticaret veya yatırım faaliyetlerinin ulusal paralar ile finansmanı amacıyla yaklaşık 15,6 milyon BAE dirhemi (4,2 milyon ABD doları) tutarında para takası anlaşmaları kaynaklı reeskont kredisi kullandırılmıştır.

2.2.5 Avans Kredileri

Yatırım taahhütlü avans kredileri (YTAK), TCMB Kanunu’nun 45’inci maddesi çerçevesinde bankaları aracılığıyla azami ilk 2 yılı anapara ödemesiz ve azami 10 yıl vadeli olarak Türk lirası cinsinden düzenlenmiş senetlerin avansa kabulü karşılığında cari açığı azaltıcı etkiye sahip yatırımların finansmanı için yatırımcı firmalara kullandırılmaktadır. Kredilere TCMB politika faiz oranı uygulanmaktadır. Yatırım taahhütlü avans kredileriyle, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrar amaçları ile uyumlu olarak; verimliliği yüksek, ithalatı azaltan ve ihracatı destekleyen yatırımların teşvik edilmesi, dışa bağımlılığın ve cari açık sorununun azaltılması ve sürdürülebilir büyümenin desteklenmesi amaçlanmaktadır. Yatırım taahhütlü avans kredilerinin toplam limiti 100 milyar TL sanayi yatırımlarına, 50 milyar TL ise turizm yatırımlarına tahsis edilmek üzere 150 milyar TL olarak belirlenmiştir. Firma bazında kredi kullanım limiti KOBİ statüsündeki firmalar için 250 milyon TL ve diğer firmalar için 1 milyar 500 milyon TL’dir.

2022 yılında YTAK uygulamasında aşağıda belirtilen değişiklikler yapılmıştır:

Krediye konu yatırım ile ilgili olarak yurt içinde yerleşiklerle yapılacak tüm sözleşme ve fiyatlamaların Türk lirası cinsinden olması kuralı getirilmiştir.

Yatırım sonrasında üretilecek malların yurt içindeki veya sunulacak hizmetin, yurt dışında yerleşik müşteri getiren yurt içindeki acentelerle yapılacak işlemler hariç olmak üzere, yurt içinde yerleşiklere yönelik fiyatlaması ve satışının sadece Türk lirası üzerinden yapılması koşulu getirilmiştir.

Döviz kazandırıcı hizmet geliri elde eden turizm firmalarına da YTAK kullandırılması imkânı sağlanmıştır.

T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmaları Raporu’na göre az gelişmiş olan bölgelere yapılan yatırımlar için kredi faiz oranından 50 baz puan indirim sağlanmıştır.

Yatırımda yerli makine kullanımı halinde, yerli makine oranının yüzde 10 ila yüzde 50 arasında olması halinde 25 baz puan ve yüzde 50’nin üzerinde olması halinde 50 baz puan faiz oranından indirimi sağlanmıştır.

Yurt dışından, yatırım tutarının asgari yüzde 25’i seviyesinde finansman sağlanması halinde kredi faiz oranından 100 baz puan indirim sağlanmıştır.

YTAK kapsamında 2022 yıl sonu itibarıyla toplam 87,4 milyar Türk lirası kredi tahsis edilmiş, bu tutarın 29 milyar Türk liralık bölümü ise yatırımcı firmalara kullandırılmıştır.