MENÜ
Uluslararası rezervler, TCMB tarafından Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetinin döviz cinsinden olan borçlarına karşılık iç ve dış borç servisini gerçekleştirmek, dışsal şoklara karşı gerekli döviz likiditesini bulundurmak, para ve kur politikası uygulamalarını desteklemek ve piyasalara güven vermek gibi amaçlarla tutulmaktadır. Rezerv yönetimi uygulamalarının temel dayanağını 1211 sayılı TCMB Kanunu oluşturmaktadır. Söz konusu Kanun gereğince uluslararası rezervler TCMB tarafından sırasıyla güvenli yatırım, likidite ve getiri öncelikleri gözetilerek yönetilmektedir. Bu doğrultuda, uluslararası rezervlerin yönetiminde sermayenin korunması ve gerekli likiditenin temini kısıtları altında getiri elde edilmesi hedeflenmekte ve ülkemizin ulusal varlığı olan rezervlerin basiretli yönetimi esas alınmaktadır.
TCMB bünyesinde rezerv yönetimi karar alma süreci hiyerarşik olarak üç aşamalı bir yapıya sahiptir. Birinci aşamada, TCMB’nin en yüksek karar organı olan Banka Meclisi, 1211 sayılı TCMB Kanunu ile kendisine verilen görev ve yetki doğrultusunda, Döviz Rezerv Yönetimi Yönetmeliği ile Altın Rezerv Yönetimi Yönetmeliği’ni onaylayarak rezerv yönetimi için genel yatırım kriterlerini belirlemektedir. İkinci aşamada, Banka Meclisi tarafından uygulamaya dönük kararların alınması konusunda yetkilendirilen Yönetim Komitesinin veya Başkanlık Makamının yönetmelikler çerçevesinde aldığı kararlar yer almaktadır. Bu aşamada, rezerv yönetiminde ilgili yıla ait yatırım stratejisini ve genel risk toleransını yansıtan model portföy Yönetim Komitesinin onayıyla belirlenmektedir. Karar alma sürecinin üçüncü ve son aşamasında ise, yönetmelikler ve model portföy ile belirlenen tercih ve kısıtlar çerçevesinde rezerv yönetimi uygulamaları yer almaktadır. En iyi uygulama pratikleri çerçevesinde görevler ayrılığı ilkesi benimsenmekte, rezerv yönetimi faaliyetleri Piyasalar Genel Müdürlüğü bünyesindeki Rezerv Yönetimi Müdürlüğü tarafından yürütülürken, rezerv yönetimine ilişkin risk yönetimi ise aynı Genel Müdürlük bünyesindeki Kurumsal Risk Yönetimi Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir.
Yönetmelik ve model portföy ile belirlenen hedefler, kısıtlar ve limitler çerçevesinde gerçekleştirilebilecek işlemler uluslararası piyasalarda döviz alım-satım işlemleri, döviz depo işlemleri, menkul kıymet alım‑satım işlemleri, geri alım vaadiyle satım işlemleri, geri satım vaadiyle alım işlemleri, menkul kıymet borç verme işlemleri ve türev işlemler olarak sıralanmaktadır. Uluslararası standartta olan TCMB altın rezervlerinin yönetiminde ise doğrudan altın alım‑satımı, altın depo, altın para takası, lokasyon para takası ve fiziki altın nakil işlemleri yapılabilmektedir.
Uluslararası rezervlerin yönetimi kapsamında maruz kalınan risklerin yönetimi model portföyün belirlenmesiyle başlamaktadır. Model portföy TCMB’nin stratejik varlık tahsisine ilişkin tercihlerini yansıtmakta olup, hedef döviz kompozisyonu, hedef vade kompozisyonu ve bunlardan sapma limitleri, maksimum işlem limitleri toplamı, kullanılabilecek işlem türleri ile yatırım yapılabilecek ülkeleri ve yatırım araçlarını ifade eden yatırım evreninden oluşmaktadır. Bu kapsamda döviz rezervlerinin yatırıma tâbi tutulacağı para birimleri, rezerv yönetiminde kullanılabilecek yatırım araçları ve vade limitleri belirlenerek, rezerv yönetiminden elde edilecek getiri ile maruz kalınacak finansal riskler büyük ölçüde belirlenmiş olmaktadır.
2022 yılında küresel ekonomiler ve finansal piyasalar, temel olarak, koronavirüs salgını sonrası ülke ekonomilerindeki kapama önlemlerinin kaldırılması, Rusya-Ukrayna savaşının olumsuz etkileri ile başlıca merkez bankalarının parasal sıkılaştırma politikalarından etkilenmiştir. Bu dönemde koronavirüs salgınına karşı küresel çapta yürütülen aşılama kampanyaları sonucunda ülke ekonomilerinin yeniden açılması küresel ekonomik büyümeyi desteklerken, Şubat ayında başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı sonucu ortaya çıkan jeopolitik belirsizlikler, enerji krizi ve tedarik zinciri üzerindeki sıkıntılar ile Çin’in sıfır COVID politikası küresel büyümeyi sınırlayan unsurlar olmuştur. Enerji fiyatlarındaki artışın yanı sıra, iklim koşullarının olumsuz seyri ve arz-talep dengesizlikleri küresel bazda enflasyonist baskıyı artırarak birçok ülkede enflasyonun son yılların en yüksek seviyelerine çıkmasına neden olmuş; buna bağlı olarak başlıca merkez bankaları parasal duruşlarını sıkılaştırarak faiz artırımlarına başlamıştır. Tüm bu gelişmeler doğrultusunda 2022 yılı ekonomik ve finansal belirsizliklerin yüksek seyrettiği bir yıl olmuştur.
Jeopolitik riskler ile başlıca merkez bankalarının politikalarına ilişkin beklentiler ve gelişmeler TCMB’nin 2022 yılı rezerv yönetim stratejilerinin belirlenmesinde etkili olmuştur. Bu kapsamda küresel çapta ekonomik ve finansal risklerin yüksek seviyelerde seyrettiği 2022 yılında da güvenli yatırım, likidite ve getiri öncelikleri doğrultusunda rezerv yönetimi faaliyetleri sürdürülmüştür.
2022 yılında rezervlerin güçlendirilmesi yönünde önemli adımlar atılmıştır. 2022 yılında Liralaşma Stratejisi kapsamında devreye alınan kur korumalı mevduat hesapları, YUVAM hesabı, ihracat gelirlerinin bir kısmının TCMB’ye satılması ile Vatandaşlık Kanunu kapsamında ve yabancı gerçek kişilere gayrimenkul satışlarından elde edilen dövizin TCMB’ye satılması yönündeki düzenlemeler ile rezervlerde kaynak çeşitlendirmesi sağlanmış ve rezervlere güçlü ve düzenli girişler gerçekleşmiştir. Söz konusu düzenlemeler sonrasında, küresel çapta döviz rezervlerinde düşüş yaşanan 2022 yılında TCMB rezervleri yaklaşık 10,4 milyar ABD doları artış kaydederek 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla 82,9 milyar ABD doları seviyesine ulaşmıştır (Grafik 2.7.1 ve Grafik 2.7.2). Benzer bir eğilim altın rezervlerinde de gözlenmiş, uluslararası standarttaki altın rezervlerimiz yaklaşık 129 ton artarak 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla 787 ton seviyesine ulaşmıştır. 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla toplam uluslararası rezervlerimiz 128,8 milyar ABD doları olup altın rezervlerimizin toplam içindeki payı yüzde 35,6 seviyesindedir.
